Сталин Иосиф Виссарионович
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ио́сиф Виссарио́нович Ста́лин (ысын фамилияһы — Джугашви́ли, груз. იოსებ ჯუღაშვილი; 6 [18] декабрь 1878 (рәсми мәғлүмәт буйынса 9 (21) декабрь 1879(18791221)), Гори, Тифлис губернаһы, Рәсәй империяһы — 5 март 1953, Волынское, Кунцев районы, Мәскәү өлкәһе, СССР) Рәсәй империяһы — революционер, совет сәйәси, дәүләт, хәрби һәм партия эшмәкәре; Халыҡ-ара коммунистик һәм эшселәр хәрәкәте эшмәкәре, марксизм-ленинизмдың теоретигы һәм пропагандисы.
Иосиф Виссарионович Сталин Иосиф Виссарионович Джугашвили груз. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
19 март 1946 — 5 март 1953 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа раҫланған; СССР Халыҡ Комиссарҙары Советы председателе | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Георгий Максимилианович Маленков | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
25 февраль 1946 — 3 март 1947 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа раҫланған; СССР-ҙың Оборона Халыҡ комиссары | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Николай Александрович Булганин | |||||||||||||||||||||||||
15 март 1946 — СССР Ҡораллы Көстәре министры | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
19 июль 1941 — 25 февраль 1946 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Семён Константинович Тимошенко | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә; СССР Оборона Халыҡ комиссары | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
6 май 1941 — 15 март 1946 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вячеслав Михайлович Молотов | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә; СССР Халыҡ комиссарҙары Советы председателе | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
24 февраль 1920 — 25 апрель 1922 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа раҫлана; РСФСР дәүләт контроле халыҡ комиссары | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Александр Дмитриевич Цюрупа | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
30 март 1919 — 7 февраль 1920 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Ландер Карл Иванович | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә; РСФСР эшсе-крәҫтиәндәр инспекцияһы Халыҡ комиссары | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
26 октябрь (8 ноябрь) 1917 — 7 июль 1923 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа бөтөрөлә | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
3 апрель 1922 — 10 февраль 1934 | ||||||||||||||||||||||||||
Алдан килеүсе: | Вазифа булдырыла | |||||||||||||||||||||||||
Дауамсы: | Вазифа бөтөрөлә | |||||||||||||||||||||||||
Дине: | атеизм | |||||||||||||||||||||||||
Тыуған: | 21 декабрь 1879({{padleft:1879|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:21|2|0}}) Гори, Тифлисс губернаһы, Рәсәй империяһы | |||||||||||||||||||||||||
Үлгән: | 5 март 1953({{padleft:1953|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:5|2|0}}) (73 йәш) Волынское, Кунцев районы, Мәскәү өлкәһе, СССР | |||||||||||||||||||||||||
Ерләнгән: | В. И. Ленин һәм И. В. Сталин мавзолейы (1953—1961); Кремль стенаһында некрополь (1961) | |||||||||||||||||||||||||
Династия: | Сталин нәҫеле[d][1] | |||||||||||||||||||||||||
Исеме: | груз. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი | |||||||||||||||||||||||||
Атаһы: | Виссарион Иванович Джугашвили | |||||||||||||||||||||||||
Әсәһе: | Екатерина Георгиевна Геладзе | |||||||||||||||||||||||||
Ҡатыны: | Сванидзе Екатерина Семёновна (1904—1907) Аллилуева Надежда Сергеевна (1919—1932) | |||||||||||||||||||||||||
Балалары: | улдары: Яков (1907—1943) и Василий (1921-1962) дочь: Светлана (1926—2011) приёмный сын: Артём (1921-2008) | |||||||||||||||||||||||||
Партия: | КПСС (1898—1953) | |||||||||||||||||||||||||
Белеме: | Тбилиси дини семинарияһы Гори дини училищеһы[d] | |||||||||||||||||||||||||
Хәрби хеҙмәте | ||||||||||||||||||||||||||
Хеҙмәт иткән йылдары: | 1918—1922 1941—1953 | |||||||||||||||||||||||||
Принадлежность: | РСФСР СССР | |||||||||||||||||||||||||
Ғәскәр төрө: | Эшсе-крәҫтиән Ҡыҙыл армияһы | |||||||||||||||||||||||||
Звание: | Советтар Союзының генералиссимусы | |||||||||||||||||||||||||
Командовал: | РВСР ағзаһы (1918—1922) Төньяҡ Кавказ хәрби округы (1918) Көньяҡ фронта хәрби революцион советы председателе (1918) СССР Ҡораллы Көстәренң Главнокомандующийы (1941 йылдан) СССР) | |||||||||||||||||||||||||
Сражения: | Рәсәйҙә Граждандар һуғышы, Мәскәү өсөн ҡаты һуғыш[d], Беренсе донъя һуғышы, Икенсе бөтә донъя һуғышы, Совет-поляк һуғышы, Бөйөк Ватан һуғышы һәм Присоединение Бессарабии и Северной Буковины к СССР[d] | |||||||||||||||||||||||||
Автограф: | ||||||||||||||||||||||||||
Наградалары: |
| |||||||||||||||||||||||||
Сталин йәшәгән осорҙа уның 1934 йылға тиклем яҙылған әҫәрҙәре 13 томда нәшер ителә. 1920 йылдарҙың аҙағынан 1953 йылда үлгәнгә тиклем СССР-ҙың алыштырғыһыҙ етәксеһе.
Сталин хакимыҡ иткән дәүерҙә СССР һәм донъя тарихында мөһим ваҡиғалар була: индустриалләштереү, коллективлаштырыу, кулактарҙы юҡҡа сығарыу, оло террор, репрессиялар, халыҡтарҙы депортациялау, ГУЛАГ лагерҙары булдырыу, 1932—1933 йылдарҙағы аслыҡ, Финляндияға баҫып инеү, СССР-ҙы Милләттәр Лигаһынан сығарыу, Ҡыҙыл Армияла репрессиялар, Икенсе донъя һуғышы, Көнбайыш Европа һәм Көнсығыш Азия илдәрендә социалистик ҡоролош төҙөү, шәхес культы, тоталитаризм диктатураһы[2], совет атом бомбаһын эшләү, һалҡын һуғыш башланыу.
Һаналған ваҡиғалар буйынса йәмғиәт фекере төрлөлөгө һәм күп осраҡта ҡапма-ҡаршылығы менән айырыла.