Neùtronowô gwiôzda
From Wikipedia, the free encyclopedia
Neùtronowô gwiôzda – pòwstaje w wënikù wëbùchù gwiôzdë tzw. supernowi w póznym stadium ewòlucji gwiôzdów. Gwiôzda ò mase wiãkszi jak 10 masów Słuńca, wëtwôrzô ù kresu swòji ewòlucji żelôzny dërżéń wielkòscë Zemi, w chtërnym nie mògą ju zachôdac reakcje jądrowi syntezë. Elektronë (pl) pãdzą tedë z prãdkòscą równą bezlëcha prãdkòscë widu (pl). Cësnienié rozpãdzonëch elektronów równoważi grawitacyjną sëłã przëcyganiégò gãsti materie. Ale przë dostateczno wiôldżi energii elektronów (temperatura wënôszô tedë kòl 10 miliardów Kelwinów), parłãczą sã òne z protonama, twòrzącë neùtronë. Cësnienié maleje, grawitacyjné òddzałiwanié bierze górã i w niecałą sekùndã dërżéń sã zapôdô i zamiéniô w neùtronową gwiôzdã. Dzél wëzwòlony przi tim energii je przekôzóny materii òtaczający dërżéń, chtërna z prãdkòscą czilenôscë tesący kilometrów na sekùndã rozbiégô sã w kòsmiczny przestrzeni. Całé zjawiskò, widoczné z daleka jakno gwôłtowny rozbłisk, nosy pòzwã supernowi II tipù[1].