سیاره فراخورشیدی
سیارهای که بیرون از منظومهٔ خورشیدی قرار دارد / From Wikipedia, the free encyclopedia
سیارهٔ فراخورشیدی یا سیارهٔ غیرخورشیدی (به انگلیسی: Exoplanet یا Extrasolar planet) سیارهای است که بیرون از منظومهٔ خورشیدی قرار دارد و به دور یک ستاره (غیر از خورشید) در حال گردش است. نخستین شناسایی علمی وجود یک سیارهٔ فراخورشیدی در سال ۱۹۸۸ انجام شد، با این حال، نخستین تأیید در سال ۱۹۹۲ صورت گرفت. از آن به بعد، و تا اول مهٔ ۲۰۱۷، شمار سیارگان فراخورشیدی شناساییشده ۳٬۶۰۸ سیاره بوده که ۲٬۷۰۲ سیاره در ۶۱۰ سامانهٔ سیارهای مختلف، تأیید شدهاند[1] و این تعداد روز به روز در حال افزایش است.[2][3] مطالعهٔ سیارههای فراخورشیدی جزو موضوعات نوین در دانش اخترشناسی است و شامل دو شاخهٔ کلی کشف و شخصیتپردازی اینگونه سیارهها میشود. نخستین سیارهٔ فراخورشیدی در اوایل دههٔ ۹۰ میلادی کشف شد و از سال ۲۰۰۲ افزونبر کشف، بررسی ویژگیهای این سیارهها نیز آغاز شد. رصدهای زمینی و فضایی سیارات فراخورشیدی به دو دلیل عمده کار چندان آسانی نیست. نخست اینکه سیارات بهطور کلی نسبت به ستارگان اندازههای بسیار کوچکی دارند و سیارات فراخورشیدی در فاصلههای بسیار دوری از زمین واقعاند. دیگر اینکه سیارات با ستارهٔ میزبانشان اختلاف درخشندگی فوقالعاده زیادی دارند. وابسته بهنوع ستاره، اندازه و دمای سیاره، ستاره میتواند از حدود ۱٬۰۰۰ تا یک میلیون برابر پرفروغتر از سیارههای پیرامون خود باشد؛ بنابراین تفکیک نور بازتابشده از سیاره از نور ستاره بسیار مشکل است. به عنوان یک تشبیه، رصد یک سیارهٔ غولپیکر مانند مشتری در مدار نزدیکترین ستارهها به خورشید، مانند اینست که در تهران بایستیم و بخواهیم سر یک مورچه، که در جزیرهٔ کیش در حال راه رفتن در کنار یک نورافکن به شدت پرنور است را مشاهده کنیم! با وجود تمام این سختیها، اخترشناسان توانستهاند روشها و ابزارهایی برای آشکارسازی و مطالعهٔ خصوصیات سیارات فراخورشیدی ابداع کنند. تاکنون حدود شش روش آشکارسازی یافت شده که بهاستثنای یکی، در بقیه سیاره بهروش غیرمستقیم بررسی میشود.
یک طوفان شدید گرد و غبار برای نخستین بار در سیارهای بیرون از منظومه شمسی مشاهده شد. این طوفان در سیاره فراخورشیدی موسوم به «VHS 1256b» کشف شد که حدود ۴۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. برای تحقق یافتن این کشف، به تواناییهای قابل توجه «تلسکوپ فضایی جیمز وب» (JWST) نیاز بود.[4]