ઇસ્લામના ઉદ્ભવ પૂર્વેનાં અરબ જગતના ધર્મો
From Wikipedia, the free encyclopedia
ઇસ્લામના ઉદ્ભવ પૂર્વેનાં અરબ જગતમાં વિવિધ સ્થાનિક એનીમીસ્ટીક-બહુઇશ્વરવાદ આધારીત માન્યતાઓની સાથે સાથે ખ્રીસ્તી, યહુદી, મન્ડેઇઝમ અને ઇરાનીયન ઝર્થુસ્ત, મીથરીઝમ અને પર્શિયન મનીચેઇઝમ જેવા ધર્મો વ્યાપ્ત હતાં. ઇસ્લામના ઉદ્ભવ પૂર્વેનાં અરબ જગતમાં વિવિધ દેવી-દેવતાઓ અને આત્માઓના પુજન પર આધારીત બહુઇશ્વરવાદ પ્રબળ હતો. હુબલ, દેવી અલ-લાત, દેવી અલ-ઉઝા અને દેવી મનત સહિતના વિવિધ દેવી-દેવતાઓની ઉપાસના મક્કાના કાબા સહિતના મંદિરો અને દેવળોમાં કરવામાં આવતી હતી. દેવતાઓનું પુજન કરવામાં આવતું, તેમને વિવિધ ધાર્મિક વિધિઓ જેમકે યાત્રાઓ કરીને, ભવિષ્યકથન સાથે સાથે બલીઓ ચઢાવીને મનાવવામાં આવતાં હતાં. મક્કાના ધર્મમાં અલ્લાહની ભૂમિકા અંગેના વિવિધ સિધ્ધાંતો પ્રવર્તતા હતાં. ઘણા ભૌતિક વર્ણનો પ્રમાણેના મૂર્તિ સ્વરૂપે ઇશ્વરો ઇસ્લામના ઉદ્ભવ પૂર્વેના મક્કા આસપાસના વિસ્તારમાં ખાસ કરીને કાબાની આસપાસ મળી આવેલ છે. જે લગભગ 360 જેટલા હોવાનું માનવામાં આવે છે.
અન્ય ધર્મોનું ઓછા વધતા પ્રમાણમાં પ્રતિનિધિત્વ જોવા મળતું હતું. પડોશમાં આવેલ રોમન, અક્સુમાઇટ અને સાસાનીયન સામ્રાજ્યોના પ્રભાવના કારણે ઉત્તર-પશ્ચિમ, ઉત્તર-પૂર્વ અને દક્ષીણ અરેબીયામાં ખ્રીસ્તી કૉમ્યુનીટી જોવા મળતી હતી. ખ્રીસ્તી ધર્મની અસર ઓછી હતી, પરંતુ તેમણે આરબ વિશ્વમાં ધર્માંતરણો સુનિશ્ચિત કર્યા હતાં. ઉત્તર-પૂર્વ તથા પર્શિયન અખાતમાં નેસ્ટોરીએનીઝમના અપવાદ સાથે મીઆફાઇટીઝમ સ્વરૂપે ખ્રિસ્તીઓ સૌથી વધારે પ્રબળ હતા. રોમનકાળથી આ પ્રદેશ યહુદીઓના સ્થળાંતર માટેનું ગંતવ્યસ્થાન હતું, જેના કારણે સ્થાનિક ધર્માંતરીતો સાથે ડાયસ્પોરા સમૂદાયનું પ્રમાણ પણ વધ્યું હતું. આ ઉપરાંત સાસાનીયન સામ્રાજ્યના પ્રભાવથી ઇરાની ધર્મોની હાજરી પણ દ્વિપકલ્પમાં જોવા મળતી હતી. ઝર્થુસ્ત ધર્મ પૂર્વ અને દક્ષીણમાં જોવા મળતો હતો, જ્યારે મક્કામાં મનીચેઇઝમના પુરાવાઓ મળ્યા છે જ્યારે શક્યતઃ મઝદાઇઝમ પણ મક્કામાં પાળવામાં આવતો હતો.