Paragvæ
Land í Suður-Ameríku / From Wikipedia, the free encyclopedia
Paragvæ er landlukt land í Suður-Ameríku með landamæri að Argentínu í suðri og suðvestri, Brasilíu í norðaustri og Bólivíu í norðvestri. Heiti þess er dregið af nafni Paragvæfljóts sem rennur í gegnum mitt landið frá norðri til suðurs. Landið er stundum kallað „hjarta Ameríku“ vegna legu þess í miðri álfunni.
República del Paraguay Tetã Paraguái | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Paz y justicia (spænska) Friður og réttlæti | |
Þjóðsöngur: Paraguayos, República o Muerte | |
Höfuðborg | Asúnsjón |
Opinbert tungumál | spænska, gvaraní |
Stjórnarfar | Forsetaræði |
Forseti | Santiago Peña |
Sjálfstæði | frá Spáni |
• Yfirlýst | 15. maí, 1811 |
• Viðurkennt | 1842 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
59. sæti 406.752 km² 2,6 |
Mannfjöldi • Samtals (2022) • Þéttleiki byggðar |
113. sæti 6.109.644 15/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2023 |
• Samtals | 117,35 millj. dala (94. sæti) |
• Á mann | 19.040 dalir (98. sæti) |
VÞL (2021) | 0.717 (105. sæti) |
Gjaldmiðill | gvaraní |
Tímabelti | UTC-4 |
Þjóðarlén | .py |
Landsnúmer | +595 |
Gvaraníar höfðu búið í landinu í a.m.k. þúsund ár áður en Spánverjar komu þangað árið 1516. Spænski landkönnuðurinn Juan de Salazar de Espinosa stofnaði borgina Asúnsjón árið 1537. Landið varð miðstöð fyrir trúboð Jesúíta meðal frumbyggja á svæðinu. Árið 1811 lýsti landið yfir sjálfstæði frá Spáni. Árið 1814 komst einræðisherrann José Gaspar Rodríguez de Francia til valda og ríkti til dauðadags 1840. Stjórn hans einkenndist af einangrunarstefnu og efnahagslegri verndarstefnu. Eftir lát hans var Paragvæ undir herforingjastjórnum. Paragvæstríðið braust út 1864 milli Paragvæ og bandalags Úrúgvæ, Brasilíu og Argentínu. Í stríðinu féllu milli 60 og 70% íbúa Paragvæ og ríkið neyddist til að láta Argentínu og Brasilíu eftir um 140.000 km² landsvæði. Á 20. öld var landið undir herforingjastjórnum, síðast undir forsæti Alfredo Stroessner sem ríkti frá 1954 til 1989. Fyrstu frjálsu þingkosningar í landinu voru haldnar 1993. Eftir aldamótin 2000 hefur verið mikill hagvöxtur í Paragvæ sem náði hámarki, 14,5%, árið 2010.
Langflestir íbúa landsins búa í suðausturhlutanum, þar af nærri þriðjungur í eða við höfuðborgina, Asúnsjón. Frumbyggjamálið gvaraní er útbreiddara en spænska en bæði málin eru opinber tungumál landsins. Efnahagur Paragvæ byggist aðallega á landbúnaði, einkum sojabaunaræktun og nautgriparækt. Paragvæ er fjórði stærsti sojabaunaframleiðandi heims. Þrátt fyrir mikinn hagvöxt undanfarin ár er talið að milli 30 og 50% íbúa landsins búi við fátækt.