Бодандық
From Wikipedia, the free encyclopedia
Бодандық (ағылш. Colony, Бодан) — еркінен айырылу, тәуелділік, кіріптарлық. Ерте дәуірлерде құқықтық категория ретінде қалыптасқан бұл атау қазақ ұғымында “отарлану”, “өзге мемлекетке бағынышты болу” деген мағыналар береді.
Әдетте 'колония' сөзі отаршылдардың перспективасы тұрғысынан айтылатын ұғым болып, ол "бөтен елдің территориясын басып алу және бақару" дегенді білдіреді. Ал, 'бодан', яғни 'бодандық' отарланушылар перспективасы бойынша айтылған ұғым болып, "бөтен елдің территориясына айналу, бөтен ел жағынан басқарылу" дегенді білдіреді.
Ұлттар бодандығын туғызған отаршылдық адамзат тарихындағы аса ауыр соғыс қылмысы есептеледі. Отаршылдық себебінен бодан халықтарға жасалған геноцидтер мен байлықтарын тонау, мәдениетін бүлдіру салдарынан адамзат мәдениеті әлденеше рет кері шегінді, аса ауыр трагедияларға себепші болды. Дегенмен, отаршылдық жабайы санасы әлі де кейбір миллитаристік және шовинистік түсініктегі елдер мен халықтарда дәріптеліп, тіпті кейбір қазіргізаман соғыстарының негізгі себебі болып отыр.
Жер шарындағы барлық ұлттар тарихта кем дегенде бір, не бірнеше рет өзге ұлт-елдердің қандайда бір экономикалық, саяси, мәдени және рухани бодандыққа ұшырағаны мәлім. Бодандық жарақатын жазып, жалғасты ұлттық бірлігін сақтау бодандықтан құтылған тәуелсіз ұлттар үшін ең үлкен сынақ есептеледі.