Азиска финансиска криза (1997)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Азиската финансиска криза — период на финансиска криза што зафатила голем дел од Источна Азија и Југоисточна Азија, почнувајќи од јули 1997 година и ги зголемила стравувањата од економско распаѓање во светот поради т.н. „финансиска зараза“.
Кризата започнала во Тајланд (позната во Тајланд како „криза на Том Јам Кунг“; тајландски: วิกฤต ต้มยำ กุ้ง) на 2 јули, со финансиски колапс на тајландскиот бах, откако тајландската влада била принудена да лебди со бахот поради недостаток на девизи за поддршка на нејзината валута која била врзана за американскиот долар. Повлекување на капиталот следело скоро веднаш, започнувајќи меѓународна верижна реакција. Во тоа време, Тајланд се стекнал со товар на надворешен долг.[1] Како што се ширела кризата, поголемиот дел од Југоисточна Азија и Јапонија забележале пад на валутите,[2] девалвирани берзи и други цени на активата и неверојатен пораст на приватниот долг.[3]
Индонезија, Јужна Кореја и Тајланд биле земјите најпогодени од кризата. Хонгконг, Лаос, Малезија и Филипини исто така биле повредени од падот. Помалку биле погодени Брунеј, Кина, Сингапур, Тајван и Виетнам, иако сите страдале од губење на побарувачката и довербата во целиот регион. Јапонија исто така била погодена, иако помалку значајна.
Односите на надворешниот долг кон БДП се зголемиле од 100% на 167% во четирите големи економии на Здружението на нации од Југоисточна Азија (АСЕАН) во периодот 1993–96 година, а потоа се зголемиле и над 180% за време на најтешката криза. Во Јужна Кореја, коефициентите пораснале од 13% на 21%, а потоа достигнале дури 40%, додека другите северно новоиндустријализирани земји поминале многу подобро. Само во Тајланд и Јужна Кореја се зголемиле стапките на за извоз.[4]
Иако повеќето влади на Азија имале навидум здрава фискална политика, Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) се вклучил во иницијатива на програма вредна 40 милијарди долари за стабилизирање на валутите на Јужна Кореја, Тајланд и Индонезија, економии особено погодени од кризата. Напорите за запирање на глобалната економска криза сепак не направиле многу за да се стабилизира домашната состојба во Индонезија. По 30 години на власт, индонезискиот претседател Сухарто бил принуден да се повлече од функцијата на 21 мај 1998 година во пресрет на раширените немири, кои следеле по наглите зголемувања на цените предизвикани од драстичното обезвреднување на индонезиската рупија. Ефектите од кризата траеле до 1998 година. Во 1998 година, растот на Филипините паднал буквално на нула. Само Сингапур и Тајван се покажале релативно изолирани од шокот. Кон 1999 година, аналитичарите виделе знаци дека економиите во Азија започнуваат да се опоравуваат.[5] По кризата, економиите во регионот работеле кон финансиска стабилност и подобар финансиски надзор.[6]
До 1999 година, Азија привлекла скоро половина од вкупниот прилив на капитал во земјите во развој. Економиите на Југоисточна Азија особено одржувале високи каматни стапки привлечни за странските инвеститори кои бараат висока стапка на принос. Како резултат на тоа, економиите во регионот добиле голем прилив на пари и доживеале драматичен пораст на цените на активата. Во исто време, регионалните економии на Тајланд, Малезија, Индонезија, Сингапур и Јужна Кореја доживеале високи стапки на раст, од 8-12% БДП, во доцните 1980-ти и раните 1990-ти. Ова достигнување било широко прифатено од финансиските институции, вклучувајќи ги ММФ и Светска банка, и станало познато како дел од „Азиското економско чудо “.