Haumea
Neptün'ün yörüngesinin ötesinde bulunan bir cüce gezegen / From Wikipedia, the free encyclopedia
Haumea (küçük gezegen tanımı: 136108 Haumea; sembolü: )[21] Neptün'ün yörüngesinin ötesinde bulunan bir cüce gezegendir.[22] 2004 yılında Caltech'ten Michael E. Brown önderliğindeki bir takım tarafından ABD'de bulunan Palomar Gözlemevi'nde ve 2005 yılında J. L. Ortiz önderliğindeki bir takım tarafından İspanya'da bulunan Sierra Nevada Gözlemevi'nde keşfedildi. İkinci iddiaya itiraz edilmesi nedeniyle bu iddia resmî değildir. 17 Eylül 2008'de, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından cüce gezegen olarak kabul edildi ve Hawaii doğum tanrıçasının adı olan Haumea olarak adlandırıldı. Plüton'un sadece üçte biri kütlesindedir.[nb 1]
Keşif | |
---|---|
Keşfeden |
|
Keşif tarihi |
|
Adlandırmalar | |
MPC belirtmesi | (136108) Haumea |
Adın kaynağı | Haumea |
Alternatif adlandırma | 2003 EL61 |
Sıfatlar | Haumean[4] |
Sembol | (çoğunlukla astrolojik) |
Yörünge özellikleri[5] | |
Belirsizlik parametresi 2 | |
Gözlem yayı | 65 yıl, 291 gün (24033 gün) |
İlk önkeşif tarihi | 22 Mart 1955 |
Günöte | 51,585 AU (7,7170 Tm) |
Günberi | 34,647 AU (5,1831 Tm) |
43,116 AU (6,4501 Tm) | |
Dış merkezlik | 0,19642 |
283,12 y (103.410 gün)[6] | |
Ortalama yörünge hızı | 4,53 km/s |
218,205° | |
0° 0d 12.533s / gün | |
Eğiklik | 28,2137° |
122,167° | |
≈ 1 Haziran 2133[7] ±2 gün | |
239,041° | |
Bilinen doğal uydusu | 2 (Hiʻiaka ve Namaka) |
Fiziksel özellikler | |
17,3 (karşı konum)[10][11] | |
0,428±0,011 (V-bandı) [12] · 0,2 [6] | |
Boyutlar | |
Ortalama yarıçap |
|
≈ 8,14×106 km2[15] | |
Hacim | ≈ 1,98×109 km3[16] 0,0018 Dünya |
Kütle | (4,006±0,040)×1021 kg[17] 0,00066 Dünya |
Ortalama yoğunluk |
|
Ekvatoral yerçekimi | Kutuplarda 0,93
m/s2 ila en uzun eksende 0,24 m/s2 |
Ekvatoral kurtulma hızı | Kutuplarda 1 km/s ila en uzun eksende 0,71 |
3,915341±0,000005 sa[12] (0,163139208 g) | |
≈ 126° (yörüngeye; varsayılan) 81,2° veya 78,9° (tutuluma) | |
Kuzey kutbu sağ açıklık | 282,6°±1,2°[18] |
Kuzey kutbu dik açıklık | -13,0°±1,3° veya -11,8°±1,2°[18] |
Sıcaklık | < 50 K[20] |
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam |
Haumea'nın aşırı şekil değiştirmesi bilinen cüce gezegenler arasında kendisini benzersiz yapar. Şeklinin doğrudan gözlemlenmemesine rağmen ışık eğrisinden yapılan hesaplamalar ve küçüğünden iki kat uzun olan ana ekseni ile bir Jacob elipsoid'i olduğu düşünülür. Yine de hidrostatik denge içinde rahat olması için yerçekiminin yeterli olduğuna inanılır. Bu onu cüce gezegen yapar. Bu uzanım onun yüksek yoğunluklu alışılmadık hızlı dönmesi ve yüksek yansıtabilirliği (kristalli buzun yüzeyinden) ile birlikte çarpma olaylarının sonucu olarak düşünülebilir. Bunlar Haumeayı en büyük 3. Neptün ötesi cisimler (TNO) ve bilinen iki büyük uydusu Hi'iaka ve Namaka'yı da içeren çarpışma ailesinin en büyük üyesi yapar.
Haumea kütle bakımından yaklaşık olarak Plüton'un 1/3'ü, Dünya'nın 1/1400'ü kadardır. Araştırmacılar 2017'de Haumea'nın bir halka sistemine sahip olduğunu yayınladı ve bu bir TNO'da keşfedilen halka sistemiydi. Kısa bir süre öncesine kadar Haumea'nın kütle çekiminin, hidrostatik denge için yeterli olduğu düşünülüyordu, fakat şimdi bu konuda belirsizlik bulunmaktadır. Haumea'nın uzun şekli, hızlı dönüşü, halkaları ve yüksek albedosu (kristal su buzundan oluşan bir yüzeyden dolayı) dev bir çarpışmanın sonuçları olarak düşünülmektedir. Haumea, birkaç büyük Neptün ötesi cisim ve Haumea'nın bilinen iki uydusu, Hiʻiaka ve Namaka'yı içeren bir çarpışma ailesinin en büyük üyesidir.