Тиҙләнеш
From Wikipedia, the free encyclopedia
Тиҙләнеш (ғәҙәттә a (от лат. acceleratio) йәки w) латин хәрефтәре менән тамғалана — есемдең хәрәкәт итеү тиҙлегенең үҙгәреү тиҙлеген билдәләүсе физик дәүмәл, йәғни тиҙлектең ваҡыт буйынса беренсе сығарылмаһы. Тиҙләнеш есемдең тиҙлек векторы ваҡыт берәмеге эсендә күпмегә үҙгәргәнен күрһәтеүсе вектор дәүмәл булып тора:
Тиҙләнеш | |
Тәртип буйынса иртәрәк килеүсе | Тиҙлек |
---|---|
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе | рывок[d] |
Асыусы йәки уйлап табыусы | Пьер Вариньон[d] |
Үлсәме | |
Закон йәки теорема формулаһы | [1][2] |
Обозначение в формуле | , һәм |
Дәүмәл символы (LaTeX) | [1][2] |
Рекомендуемая единица измерения | метр в секунду в квадрате[d][2][3] |
Тиҙләнеш Викимилектә |
Тиҙләнеш | |
Үлсәнеш |
LT−2 |
---|---|
Үлсәү берәмеге | |
СИ |
м/с² |
СГС |
см/с² |
Мәҫәлән, вертикаль буйынса Ер өҫтөнә яҡын ирекле төшөүсе есем, уға тәьҫир иткән һауаның ҡаршылығы бәләкәй булғанда, үҙенең тиҙлеген яҡынса һәр секундта 9,8 м/с-ҡа арттыра, йәғни уның тиҙләнеше сама менән 9,8 м/с². Тура һыҙыҡлы булмаған хәрәкәттә тиҙлек дәүмәленең үҙгәреүе генә түгел, ә уның йүнәлешенең үҙгәреүе лә иҫәпкә алына: әйтәйек, әйләнә буйынса модуле буйынса даими тиҙлек менән хәрәкәт итеүсе есемдең тиҙләнеше нулгә тигеҙ түгел: әйләнәнең үҙәгенә йүнәлгән, модуле буйынса даими (һәм йүнәлеше буйынса үҙгәреүсән) тиҙләнеш күрәбеҙ.
(СИ) халыҡ-ара берәмектәр системаһында тиҙләнештең үлсәү берәмеге секундына метр секунд (русса тамғаланышы: м/с2; халыҡ-ара: m/s2).