Andi
From Wikipedia, the free encyclopedia
A Curdigliera di l' Andi (o Curdigliera di l'Ande) (in spagnolu Cordillera de los Andes) hè un'impurtanti catena muntosa di l'America miridiunali, situata in a parti più uccidintali di u cuntinenti. Incù i so 7 200 km di lunghezza (da l'istmu di Panama, à u nordu, finu à Capu Horn, à u sudu) hè cunsidarata a catena muntosa più longa di u mondu. A so larghezza media hè di 240 km, tucchendu in u puntu più stesu i 500 km (frà u 18º è u 20º parallelu sudu), mentri l'altezza media hè di circa 4 000 m.
A catena di l'Andi hè furmata principalamenti da dui grandi sittori: a Curdigliera Urientali è a Curdigliera Uccidentali in gran' parti siparati da una prufonda diprissioni intermedia, in a quali surghjini altri cateni di impurtanza minori, a principali di i quali essendu a Cordillera de a Costa cilena. Altri picculi cateni surghjini à i lati di i grandi cateni.
L'Andi traversani setti stati di l'America miridiunali: Arghjintina, Bulivia, Cili, Culombia, Ecuador, Perù è Venezuela, parechji di i quali essendu noti com'è Paesi andini.
A Curdigliera di l'Andi hè a più alta catena muntosa à u di fora di u cuntinenti asiaticu. A cima più alta, l'Aconcagua, tocca i 6 962 m sopra u liveddu di u mari. A vetta di u vulcanu Chimborazo, in l'Andi equaduriani, hè u puntu di a superficia terrestra più luntanu da u centru di a Terra à causa di u rigunfiamentu equaturiali.