Χεϊντάρ Αλίγιεφ
Σοβιετικός και Αζέρος πολιτικός / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Χεϊντάρ Αλίγιεβιτς Αλίγιεφ (πλήρες αζερικό όνομα: Χεϊντάρ Αλιρζά ογλού Αλίγιεφ, αζερικά: Heydər Əlirza oğlu Əliyev, γεν. 10 Μαΐου 1923, στο Ναχιτσεβάν της Αζερικής ΣΣΔ της ΕΣΣΔ[6] - θ. 12 Δεκεμβρίου 2003, Κλίβελαντ, Οχάιο, ΗΠΑ) ήταν Σοβιετικός και Αζέρος πολιτικός, καθώς και κομματική και πολιτική προσωπικότητα. Ήταν ο τρίτος πρόεδρος στην ιστορία του Αζερμπαϊτζάν, υπηρετώντας στο αξίωμα από το 1993 έως το 2003. Τιμήθηκε δύο φορές με το παράσημο του Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας (1979, 1983).
Σε νεαρή ηλικία ο Αλίγιεφ έγινε μέλος της τοπικής Κα Γκε Μπε[7] της Αζερικής ΣΣΔ (η Κα Γκε Μπε διατηρούσε παραρτήματα σε κάθε Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία). Ο Αλίγιεφ ανέβηκε γρήγορα στην ιεραρχία της αζερικής Κα Γκε Μπε, έγινε αναπληρωτής πρόεδρος της το 1964, πρόεδρος της στις 21 Ιουνίου 1967 και τελικά έφτασε στον βαθμό του υποστρατήγου.[8][9] Έπειτα διετέλεσε πρώτος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Αζερμπαϊτζάν για 13 χρόνια (14 Ιουλίου 1969 - 3 Δεκεμβρίου 1982). Ο Αλίγιεφ εξελέγη πρώτος γραμματέας του Αζερικού Κομμουνιστικού Κόμματος (δηλαδή επικεφαλής του Σοβιετικού Αζερμπαϊτζάν) κατά τη διάρκεια Σοβιετικής εκστρατείας κατά της διαφθοράς[10][11].
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, οι προσπάθειες του Αλίγιεφ κατά της διαφθοράς οδήγησαν σε μια σημαντική άνοδο των δεικτών οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης στο Αζερμπαϊτζάν.[12] Ο Αλίγιεφ έγινε πιθανότατα ο πιο επιτυχημένος αρχηγός δημοκρατίας της ΕΣΣΔ, αυξάνοντας το κύρος της μη προνομιούχας δημοκρατίας και προωθώντας Αζέρους σε μεγάλα αξιώματα.[13][14]
Ακόμη διετέλεσε μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ (22 Νοεμβρίου 1982 - 21 Οκτωβρίου 1987), Πρώτος Αναπληρωτής Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ (δηλαδή πρώτος αναπληρωτής πρωθυπουργός της Σοβιετικής Ένωσης, υπηρετώντας στο αξίωμα για το χρονικό διάστημα 24 Νοεμβρίου 1982 - 23 Οκτωβρίου 1987) και υποστράτηγος της αζερικής Κα Γκε Μπε.
Στις 21 Οκτωβρίου 1987 παραιτήθηκε από το αξίωμα του ως μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Δύο μέρες αργότερα παραιτήθηκε από την θέση του Πρώτου Αναπληρωτή Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ και αποσύρθηκε από τη πολιτική, λόγω κατηγοριών που του απηύθυνε ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ για διαφθορά. Παρά τις κατηγορίες αυτές, μια αναφορά της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ αναφέρει ότι ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ έγινε Πρώτος Αναπληρωτής Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ και πλήρες μέλος του Πολιτικού Γραφείου που υποσχέθηκε δημόσια να πολεμήσει τη διαφθορά και να απελευθερώσει τα σημαντικότερα πρόσωπα και την οικονομία της ΕΣΣΔ από την δωροδοκία.[15] Στην αναφορά σημειώνεται ότι οι συνάδελφοι του κατάλαβαν την πρόθεση του να πολεμήσει τη διαφθορά και η αφοσίωση του στη μάχη κατά της διαφθοράς έγινε το εμπορικό του σήμα στην Σοβιετική Ένωση.
Ωστόσο συνέχισε να ζει στη Μόσχα. Την περίοδο 1987-1990 υπέστη ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο Αλίγιεφ δήλωσε δημόσια στη Μόσχα την αντίθεση του στην Σοβιετική στρατιωτική καταστολή στο Μπακού που ακολούθησε την σύγκρουση για το Καραμπάχ μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας από το 1988.[16] Τον Ιούλιο του 1990 επέστρεψε στη πατρίδα του, το Ναχιτσεβάν του Αζερμπαϊτζάν. Τρία χρόνια μετά την πολιτική του πτώση, επανασυστήθηκε στο κοινό ως μέτριος εθνικιστής. Τον Οκτώβριο του 1990 εξελέγη πρώτη φορά βουλευτής στο Ανώτατο Σοβιέτ της Αζερικής ΣΣΔ, έπειτα πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλίου της Αυτόνομης Δημοκρατίας του Ναχιτσεβάν (1991-1993) και τέλος, εξελέγη για δέκα χρόνια Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν (10 Οκτωβρίου 1993 - 31 Οκτωβρίου 2003). Παράλληλα, από τις 15 Ιουνίου έως τις 5 Νοεμβρίου 1993 ήταν Ομιλητής (δηλαδή Πρόεδρος) της Εθνοσυνέλευσης του Αζερμπαϊτζάν.
Η διακυβέρνηση του Χεϊντάρ Αλίγιεφ στο Αζερμπαϊτζάν χαρακτηρίζεται ως δικτατορική[17][18][19][20][21][22], αυταρχική[23][24][25][26] και καταπιεστική[27]. Αρκετοί πολιτικοί σχολιαστές επισημαίνουν ότι ο Αλίγιεφ διηύθυνε ένα καταπιεστικό αστυνομικό κράτος, νόθευε τις εκλογές και φίμωνε τα μέσα ενημέρωσης[28][29] ενώ άλλοι επισημαίνουν ότι η εξισορροπημένη πολιτική του έφερε σταθερότητα στο Αζερμπαϊτζάν.[30][31]
Όσο ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ ζούσε ακόμη, αναπτύχθηκε ένα κύμα προσωπολατρίας του Χεϊντάρ Αλίγιεφ. Από το 2003, υπό τον γιο του Ιλχάμ (ο οποίος τον διαδέχθηκε στην προεδρία), η προσωπολατρία προς τον Χεϊντάρ Αλίγιεφ έχει εντατικοποιηθεί.