الفبای جاوی
From Wikipedia, the free encyclopedia
الفبای جاوی، الفباییست مشتق از خط عربی که برای نوشتار زبانهایی چون مالایی، آچهای، بانجاری، ماگوئیندانائو، مینانگکابائو، تاوسوگ و غیره به کار میرود. گسترهٔ تاریخی استفاده از این الفبا از اقلیت مالایی در جنوب کشور تایلند، شبهجزیره مالایی، جزایر سوماترا، بورنئو، سولاوسی، مالوکو، شامل کشورهای مالزی، اندونزی، و برونئی، و همینطور جنوب کشور فیلیپین بوده است.
الفبای جاوی | |
---|---|
نوع | ابجد |
زبانها |
|
دورهٔ زمانی | ١٣۰۰ میلادی الی اکنون |
سامانهٔ مادر |
این الفبا مثل الفبای فارسی با تغییرات بر روی خط عربی برای مناسبسازی آن برای زبانهای این منطقه ایجاد شده است. ااین الفبا برای اولین بار در قرن ۱۳ میلادی و با گسترش دین اسلام در منطقه، ایجاد شد، پس از مدتی، الفباهای سنتی پیش از خویش را منسوخ کرد، و خود به تنها الفبای زبان مالایی و سایر زبانهای مشابه در منطقه شد.
جزیرهٔ جاوه در کشور اندونزی، در جنوب گسترهٔ جغرافیایی توصیف شده، تاریخ و فرهنگ نوشتاری خویش را دارد. در این جزایر، الفبایی شبیه جوای، ولی با تفاوتهای دستورالخطی و ظاهری، به نام الفبای پگون، از قرن ۱۶ میلادی به این سو رایج شد. بر خلاف الفبای جاوی، الفبای پگون، سایر سیستمهای نوشتار سنتی مثل الفبای جاوهای را منسوخ نکرد، و با این الفباها همزیستی داشت.
دو تئوری در خصوص تاریخ الفبای جاوی وجود دارد. اکثر متخصصین معتقدند که این الفبا مستقیما از روی خط عربی گرفته شده، و ابتکار درست کردن حروف جدید برای بازتاب صداهای مالایی ناموجود در عربی، در این منطقه اتفاق افتاده است. اما اقلیتی مثل «ریچارد اولاف وینستدت» معتقد است که الفبای جاوی با الهام از الفبای فارسی تنظیم شده است.[3]
از قرن ۱۵ میلادی، با گسترش تجارت دریایی و نفوذ سلطاننشینهای مالایی زبان این منطقه، گستره و نفوذ الفبای جاوی در سرتاسر بنادر اقیانوس هند و دریای جنوبی چین رسید. بین قرن ۱۵ و قرن ۲۰ میلادی، الفبای جاوی، نوشتار استاندارد مالایی بود و در این دوران، فرهنگ و ادبیات مالایی به غنائتی بی بدیل دست یافت. اشعار، نامهنگاریهای درباری و حکومتی، متون دینی-مذهبی، نامههای دیپلماتیک، و سایر کتب و متون ادبی متعددی به این الفبا نگاشته شدند. با استعمار دول اروپایی در منطقه، ارج و استفاده الفبای جاوی دچار افت شد، و کاربرد آن به مدارس اسلامی محدود گشت. در این دوران، الفبای لاتین، که در مالزی با نام «الفبای رومی» شناخته میشود، الفبای رسمی شد. جا دارد اشاره شود که سیاستهای زبانی در مالزی پیچیدهاند، چرا که الفبای جاوی به دلیل ارتباط آن با دین اسلام و تاریخچهٔ گسترش آن، باب میل اقلیتهای غیر مسلمان، که یک سوم جمعیت را شامل میشوند، نیست.
امروزه، این الفبا در کشور برونئی، مشترکا با لاتین، الفبای رسمی است. در مالزی الفبای جاوی به عنوان میراث فرهنگی کشور، دارای تضمین قانونی میباشد، اما رسمیتی بجز موارد خاص دینی و فرهنگی ندارد. در ایالات کلانتان، ترنگانو، و پاهانگ الفبای جاوی رسمیت قانونی دارد و فروشگاهها و کسب و کارها موظفند تابلوها و بیلبوردهای خویش را هم به لاتین و هم به جاوی بنویسند.[4]
تا اوایل قرن ۲۰ میلادی، الفبای جاوی رسم الخط واحدی نداشت. تلاشهایی در دهههای ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ انجام شد که ثمرهٔ آن، رسم الخط تنظیم شده توسط نویسنده و زبانشناس مالزیایی، «زعبا» در سال ۱۹۴۹ میباشد.