امپراتوری بریتانیا
مجموع مستعمرات بریتانیا / From Wikipedia, the free encyclopedia
امپراتوری استعماری بریتانیا (به انگلیسی: British colonial Empire) به مجموعه قلمروها، مستعمرات، متعلقات و مناطق تحت حکومت پادشاهی متحد بریتانیای کبیر؛ که بنیان آن از سدههای ۱۶ و ۱۷ میلادی آغاز شد و تا پایان قرن بیستم ادامه داشت، گفته میشود. مساحت نواحی تحت حکومت امپراتوری بریتانیا در سال ۱۹۲۲ به بیش از ۳۳ میلیون کیلومتر مربع و جمعیت امپراتوری به بیش از ۴۵۰ میلیون نفر رسید[1] و بدین ترتیب، امپراتوری بریتانیا بر بیش از یکچهارم از خشکیهای کره زمین و یکچهارم جمعیت جهان در آن دوران، تسلط یافت.[2][3] سرزمینهای تحت فرمان این امپراتوری در سراسر جهان پراکنده بود و گفته میشد که «خورشید هیچگاه در امپراتوری بریتانیا غروب نمیکند». گستردگی امپراتوری استعماری بریتانیا به پراکندگی میراث سیاسی و فرهنگی بریتانیا و زبان انگلیسی در سراسر جهان انجامید.[4] در عصر کاوش در سدههای ۱۵ و ۱۶ میلادی، کشورهای پرتغال و اسپانیا به عنوان پیشروان و پیشتازان اکتشاف و دریانوردی، مستعمرات و مسیرهای بازرگانی بسیاری را در سراسر جهان تأسیس کردند و از این راه ثروت بسیاری اندوختند.[5] در رقابت با آنها، کشورهای فرانسه، انگلستان و هلند نیز کوششهای خود را برای ایجاد مستعمرات و شبکههای تجاری در سرزمینهای قاره آمریکا و آسیا افزایش دادند.[6] ایجاد پادشاهی بریتانیای کبیر پس از اتحاد پادشاهیهای انگلستان و اسکاتلند، و پیروزی این کشور در چندین جنگ بر فرانسه و هلند، بریتانیا را تبدیل به قدرت استعماری برتر در آمریکای شمالی و شبهقاره هند نمود. با اینکه بریتانیا سیزده مستعمره مهم خود را پس از استقلال آمریکا در سال ۱۷۸۳ از دست داد، اما گسترش مستعمرات در آسیا، آفریقا و اقیانوسیه و پیروزی بر ناپلئون در سال ۱۸۱۵، بریتانیا را برای بیش از یک قرن به قدرت بلامنازع جهان تبدیل کرد و به آن کشور امکان داد که حیطه قدرت خود را بیش از پیش در جهان بگستراند. در این دوران، برخی از مستعمرات بریتانیا که دارای ساختار جمعیتی مهاجر سفیدپوست بودند خودمختاری نسبی دریافت کردند و برخی از آنان تبدیل به قلمروهای بریتانیا شدند.[7][8][9][10]
امپراتوری استعماری بریتانیا British colonial empire | |
---|---|
مناطقی از جهان که بخشی از امپراتوری استعماری بریتانیا بودند به همراه سرزمینهای فرادریایی بریتانیا که با خط قرمز مشخص شدهاند. کشورهای تحتالحمایه در سایههای روشنتر نشان داده شدهاند |
تسلط مطلق اقتصادی بریتانیا با رشد کشورهای آلمان و ایالات متحده آمریکا در پایان قرن نوزدهم میلادی به تدریج به چالش کشیده شد. درگیریهای اقتصادی و نظامی بریتانیا با آلمان، نهایتاً به آغاز جنگ جهانی اول انجامید که در آن بریتانیا برای پیروزی، از نیروهای نظامی مستعمرات خود بهرهٔ بسیار برد. جنگ جهانی اول بار مالی سنگینی بر دوش بریتانیا گذاشت، و با اینکه مساحت سرزمینهای امپراتوری پس از این جنگ، به بیشترین حد خود رسید، بریتانیا مقام خود را به عنوان قدرت بیرقیب نظامی و صنعتی دنیا از دست داد. پس از آن و در جنگ جهانی دوم، علیرغم اینکه بریتانیا در شمار برندگان جنگ بود، اما هزینههای گزاف جنگ به پیکره امپراتوری، صدمات بسیاری وارد کرد. به فاصله دو سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، بریتانیا، با ارزشترین و پرجمعیتترین مستعمره خود یعنی هندوستان، را از دست داد.[11][12][13][14]
در نیمه دوم قرن بیستم و در راستای فرایند استعمار زدایی قدرتهای اروپایی، بیشتر مستعمرات و مناطق تحت کنترل امپراتوری بریتانیا استقلال یافتند. این فرایند با بازگشت هنگ کنگ به چین در سال ۱۹۹۷ به پایان رسید. بسیاری از مستعمرات سابق امپراتوری پس از استقلال به عضویت اتحادیه کشورهای همسود بریتانیا درآمدند. شانزده کشور عضو این اتحادیه «قلمروهای همسود» نامیده میشوند که در آنها چارلز سوم ریاست دولت را به عهده دارد. چهارده سرزمین هنوز مستقیماً تحت حاکمیت دولت بریتانیا هستند که به آنها «سرزمینهای فرادریایی بریتانیا» گفته میشود.