فهرست رهبران اتحاد جماهیر شوروی
فهرست / From Wikipedia, the free encyclopedia
اتحاد جماهیر شوروی در طول ۶۹ سال تاریخ خود، یک رهبر دوفاکتو داشت که لزوماً رئیس کشور نبود، اما کشور را به عنوان نخستوزیر یا دبیرکل اداره میکرد. مطابق قانون اساسی ۱۹۷۷، رئیس شورای وزیران یا نخستوزیر، رئیس دولت[1] و رئیس شورای عالی نیز رئیس کشور بود.[2] منصب رئیس شورای وزیران مشابه نخستوزیر در کشورهای غربی بود[1] و رئیس شورای عالی نیز قابل مقایسه با رئیسجمهور.[2] مطابق تفکرات لنین، رئیسکشور شوروی میبایست متشکل از شورایی از اعضای حزب پیشقراول باشد.
بعد از تحکیم قدرت توسط ژوزف استالین در دهه ۱۹۲۰،[3] منصب دبیرکل کمیته مرکزی حزب کمونیست با رهبر اتحاد شوروی رنگ و بوی یکسانی گرفت،[4] زیرا صاحب این منصب به صورت همزمان حزب کمونیست و دولت شوروی را به صورت غیر مستقیم از طریق عضویت در حزب و سنتی مبنی بر در اختیار گرفتن دو جایگاه رئیس حزب و دولت توسط یک نفر، تحت سلطه خود داشت.[3] در ۱۹۵۲ استالین مقام دبیرکل را منحل کرد و بعداً، نیکیتا خروشچف آن را تحت عنوان دبیر اول احیا کرد. لئونید برژنف در ۱۹۶۶ نام قبلی را بر این جایگاه گذاشت. دبیرکل که رهبر حزب کمونیست بود،[5] تا ۱۹۹۰ بالاترین مقام اتحاد جماهیر شوروی به حساب میآمد.[6] این منصب شیوه مشخصی جهت انتقال قدرت از فردی به فرد دیگری نداشت و نتیجتاً، بعد از مرگ یکی از رهبران یا خلع او، شخص برای اینکه قدرت را در دست بگیرد و آن را نگاه دارد، نیازمند حمایت پلیتبورو، کمیته مرکزی یا یک دستگاه حزبی یا دولتی دیگر بود. رئیسجمهور اتحاد شوروی، مقامی که در ۱۹۹۰ ایجاد شد، جای دبیرکل را به عنوان بالاترین مقام سیاسی کشور گرفت.[7]
همزمان با ایجاد منصب ریاستجمهوری، اعضای کنگره نمایندگان خلق رای به ابطال ماده ۶ قانون اساسی، که مطابق آن اتحاد شوروی را یک دولت تکحزبی اعلام کرده بود، دادند؛ نتیجتاً، حزب کمونیست و هژمونی آن بر اتحاد شوروی و مردم آن تضعیف شد.[8] با مرگ، استعفا یا خلع رئیسجمهور، معاون رئیسجمهور به جای او زمام امور را در دست میگرفت اما اتحاد شوروی قبل از آنکه این سازوکار بتواند در عمل اجرا شود، منحل اعلام شد.[9] بعد از کودتای ناموفق اوت ۱۹۹۱، معاونت رئیسجمهور جای خود را به یکی از اعضای منتخب شورای کشور اتحاد شوروی داد.[10]