Հսկա
From Wikipedia, the free encyclopedia
Հսկա, առասպելական կերպար, մարդկային արտաքինով արարած, բայց վիթխարի չափ ու մեծ ուժ ունեցող արարած[1][2]։ Լինում են տարբեր ազգերի առասպելներում, լեգենդներում և հեքիաթներում, ինչպես նաև կրոնական և գեղարվեստական գրականության մեջ։
Հսկա | |
---|---|
Ենթատեսակ | առասպելական հումանոիդ |
Giants (mythology) Վիքիպահեստում |
Առասպելաբանության մեջ հսկաները կազմում են հսկա չափերի մարդակերպ արարածների խումբ, որոնք թվագրվում են ստեղծման առասպելական ժամանակներից։ Հետագա լեգենդներում հսկա մարդանման արարածների կերպարը ենթարկվել է որոշ փոփոխությունների, նախնադարյան արարածների հատկությունները կորել են, իսկ հսկաները, ինչպիսիք են հին հունական կիկլոպները, համարվել են բացասական հրեշներ, որոնց նպատակը հակառակորդին հաղթելն էր։ Չնայած երբեմն որոշ հսկաներ, օրինակ՝ հին հունական դիցաբանության տիտանները, եղել են աստվածների նախնիները, ինչ-որ պահի նրանք նաև մահացու կռվի մեջ են մտել իրենց նախնիների հետ։ Հաղթանակից հետո աստվածները հիմնել են իրենց պանթեոնը[3]։
Հին դիցաբանության մեջ հսկաներին վերագրվել է դարբնագործության ստեղծումը, քաղաքի շուրջ բարձր պարիսպների կառուցումը հսկայական քարերից՝ առանց ցեմենտի օգտագործման՝ այսպես կոչված «կիկլոպյան շենքերի»։ Հաճախ առասպելներում և լեգենդներում առկա է հսկայի բախման մոտիվը նորմալ հասակի և ուժ ունեցող մարդու հետ, և հաղթանակը մնում է վերջինիս կողմում (Աստվածաշնչում` Գողիաթ և Դավիթ, Հոմերոսի աշատություններում` Պոլիֆեմոս և Ոդիսևս և այլն)[4]։
Շատ, հատկապես վաղ ֆոլկլորային ստեղծագործություններում բոլոր հսկաները չար ու հիմար են, նրանք հաճախ օժտված են օգրերի հատկանիշներով, մասնավորապես՝ մարդակերության հակումով։ Նմանատիպ նկարագրություններով հսկաները հայտնվել են, օրինակ՝ «Ջեքը և լոբի ցողունը» և «Հսկաներին նվաճող Ջեքը» հեքիաթներում։ Մյուս կողմից, Ջոնաթան Սվիֆթի «Գուլիվերի ճանապարհորդությունները» (1726 թվական) վեպի երկրորդ մասում հսկաների հասարակությունը նկարագրվում է որպես բավականին քաղաքակիրթ, իսկ Ռոալդ Դալի «Մեծ և պարի հսկա» (1982) գրքում հսկան ընկերանում է երեխայի հետ[5][6][7]։
Մինչ գիտության զարգացումը, բրածո կենդանիների ոսկորները հաճախ շփոթվում էին հսկաների մնացորդների հետ[8][9][6]։