Միջագետք
From Wikipedia, the free encyclopedia
Միջագետք կամ Մեսոպոտամիա, պատմական տարածք Արևմտյան Ասիայում, որը գտնվում է Տիգրիս և Եփրատ գետերի համակարգում, ներկայումս այս տարածքը համապատասխանում է Իրաքի, Քուվեյթի, Սաուդյան Արաբիայի հյուսիսային հատվածի, Սիրիայի արևելյան հատվածի, Հարավարևելյան Թուրքիայի, թուրք-սիրիական և իրան-իրաքյան սահմանների երկայնքով ձգվող շրջաններին[1]։
- Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Միջագետք (այլ կիրառումներ)
Մ.թ.ա. 539 թվականին Բաբելոնի անկումից հետո, երբ Աքեմենյան Պարսկաստանը գրավում է այն, արդեն իսկ պատմական հնագույն աղբյուրներում (մոտ մ.թ.ա. 3100) հիշատակվում է, որ շումերներն ու աքքադացիները (այդ թվում՝ ասորիներ և բաբելոնացիներ) գերիշխանություն են հաստատել Միջագետքում։ Մ.թ.ա. 332 թվականին Միջագետքը հայտնվել է Ալեքսանդր Մեծի տիրապետության տակ, իսկ նրա մահից հետո այն դարձել է հունական Սելևկյանների կայսրության գերիշխանության տակ։
Մ.թ.ա. շուրջ 150 թվականին Միջագետքը հայտնվում է Պարթևական կայսրության իշխանության տակ։ Միջագետքը դարձել է հռոմեացիների և պարթևների միջև ռազմադաշտ, որի արդյունքում Միջագետքի արևմտյան մասերը հայտնվել են հռոմեական վերահսկողության տակ։ 226 թվականին Միջագետքի արևելյան շրջանները անցել են Սասանյաններին։ Միջագետքի բաժանումը Հռոմի (395 թվականից Բյուզանդիա) և Սասանյանների միջև տևել է մինչև 7-րդ դարը, երբ մուսուլմանները նվաճել են Պարսկաստանը Սասանյան կայսրությունից, ապա Լևանտը՝ Բյուզանդիայից։ Մ.թ.ա. 1 դարից մինչև 3-րդ դարը Միջագետքում գոյություն են ունեցել մի շարք պետություններ՝ նեոասորական և քրիստոնեական, այդ թվում՝ Ադիաբենեն, Օսրոյենեն և Հատրա։
Մ.թ.ա. շուրջ 10.000 թվականին Միջագետքը եղել է նեոլիթական հեղափոխության վաղ զարգացումների էպիկենտրոն։ Միջագետքը «դարձել է մարդկության պատմության մեջ ամենակարևոր զարգացումների ոգեշնչման աղբյուր, այդ թվում՝ անիվի հայտնագործումը, առաջին հացահատիկի տնկումը և ձեռագիր տեքստի զարգացումը, մաթեմատիկան, աստղագիտությունը և գյուղատնտեսությունը»[2]։