Սիրտ-անոթային հիվանդություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Սիրտանոթային հիվանդություն, հիվանդությունների խումբ, որը ներառում է սրտի և արյունատար անոթների ախտահարումը[1]։ Սիրտանոթային հիվանդությունն ներառում է գլխավորապես պսակաձև (կորոնար) անոթների հիվանդությունը, ինչպիսիք են օրինակ՝ կրծքահեղձուկը (ստենոկարդիա) և միոկարդի (սրտամկանի) ինֆարկտը։ Սիրտանոթային հիվանդությունների մեջ ներառված են նաև՝ կաթված, սրտային անբավարարություն, սրտի գերճնշումային հիվանդություն, սրտի ռևմատիկ ախտահարում, կարդիոմիոպաթիա, առիթմիա, սրտի բնածին հիվանդություն, փականային անբավարարություն, կարդիտներ, աորտայի անևրիզմա, ծայրամասային զարկերակների հիվանդություն, թրոմբոէմբոլիկ հիվանդություն և երակային թրոմբոզ[1]։
Սիրտ-անոթային հիվանդություն Cardiovascular disease | |
---|---|
ռիսկի խմբում հիմնականում մեծահասակներն են | |
Տեսակ | Կորոնար (պսակաձև) անոթների հիվանդություն, կաթված, սրտամկանի ինֆարկտ, սրտի գերճնշումային հիվանդություն, սրտի ռևմատիկ ախտահարում, կարդիոմիոպաթիա[1][2] |
Բժշկական մասնագիտություն | սրտաբանություն |
ՀՄԴ-10 | I51.6 |
Բուժում | Գերճնշման կարգավորում, արյան մեջ լիպիդների քանակի կարգավորում, արյան մեջ գյուկոզայի մակարդակի կարգավորում[1] |
Կանխարգելում | Առողջ սնունդ, ֆիզիկական ակտիվություն, ծխախոտի օգտագործման բացառում, ալկոհոլի չափավոր օգտագործում[1] |
Diseases and disorders of the heart Վիքիպահեստում |
Հիվանդության առաջացման մեխանիզմը կախված է հիվանդության տեսակից[1]։ Կորոնար անոթների հիվանդությունը, կաթվածը և ծայրամասային զարկերակների հիվանդությունը ներառում են աթերոսկլերոզը[1]։ Սա կարող է պայմանավորված լինել բարձր զարկերակային ճնշմամբ, ծխախոտի օգտագործմամբ, շաքարային դիաբետով, թերշարժունաությամբ, գիրությամբ, արյան մեջ խոլեստերոլի բարձր պարունակությամբ, սխալ սննդակարգով, ալկոհոլի չարաշահմամբ և այլ պատճառներով[1]։ Սիրտանոթային հիվանդություններից մահվան պատճառ են հանդիսանում գերճնշումային հիվանդությունը 13%, ծխախոտի օգտագործումը 9%, շաքարային դիաբետը 6%, թերշարժունությունը 6% իսկ գիրությունը 5% դեպքերում[1]։ Սրտի ռևմատիկ ախտահարման պատճառ կարող է հանդիսանալ կոկորդի չբուժված կամ թերի բուժված ստրեպտոկոկային ախտահարումը[1]։
Կարելի է ասել, որ սիրտանոթային հիվանդությունների 90%-ը հնարավոր է կանխարգելել[3]։ Աթերոսկլերոզը կարելի է կանխարգելել ռիսկի գործնները նվազեցնելու միջոցով՝ առողջ և ճիշտ սննդակարգի օգտագործում, ֆիզիկական բավարար ակտիվություն, ծխախոտի և ալկոհոլի օգտագործման բացառում[1]։ Ռիսկի գործոնների բուժում՝ արյան բարձր ճնշման կարգավորում, արյան մեջ լիպիդների և գլյուկոզայի քանակի կարգավորում[1]։ Ստրեպտոկոկային վարակների անտիբիոտիկային բուժումը կարող է նվազեցնել ռևմատիկ սրտի առաջացման հավանականությունը։ Ասպիրինի օգտագործումը առողջ մարդկանց շրջանում անօգուտ է[4][5][6]։
Սիրտանոթային հիվանդությունները մահացությամբ զբաղեցնում են առաջին տեղը[1], բացառություն է կազմում Աֆրիկան[1] 2015 թվականին մահացության 17.9 միլիոնը (32.1%) բաժին է ընկնում սիրտանոթային հիվանդությանը, իսկ 1990 թվականին սիրտանոթային հիվանդությունը մահվան պատճառ է հանդիսացել բնակչության 12.3 միլիոնի (25.8%) մոտ[2][7]։ Սիրտանոթային հիվանդությունը մահվան պատճառ է հանդիսանում մեծ մասամբ զարգացող երկներում[8][9]։ Պսակաձև անոթների հիվանդությունը և կաթվածը մահվան են բերում տղամարդականց 80%-ի իսկ կանանց 75%-ի մոտ[1]։ Սիրտանոթային հիվանդությամբ հիմնականում հիվանդանում են մեծահասակները։ ԱՄՆ֊ի բնակչության 20-40 տարեկան անձանց 11%-ի, 40-60 տարեկանների 37%-ի, 60-80 տարեկանների 71%-ի և 80 տարեկանից բարձր տարիքի մարդկանց 85%-ի մոտ հայտանաբերվել է սիրտանոթային հիվանդություն[10]։ Պսակաձև անոթների հիվանդությունից մահանում են զարգացած երկրներում հիմնականում 80 տարեկան մարդիկ, իսկ զարգացող երկրներում՝ 68 տարեկան մարդիկ։ Հիվանդության սկզիբը տղամարդկանց մոտ սկսվում է ավելի վաղ, քան կանանց մոտ։