ინგლისის სამეფო
დასავლეთ ევროპაში 1707 წლამდე არსებული სახელმწიფო / From Wikipedia, the free encyclopedia
ინგლისის სამეფო (ინგლ. Kingdom of England) — სუვერენული სახელმწიფო დიდი ბრიტანეთის კუნძულზე. დაარსდა მეათე საუკუნეში, რამდენიმე ანგლო-საქსური სამეფოს გაერთიანების შედეგად. 1707 წელს ინგლისის სამეფომ არსებობა შეწყვიტა მას შემდეგ, რაც ინგლისი და შოტლანდია გაერთიანდნენ და ჩამოაყალიბეს დიდი ბრიტანეთის სამეფო.
ინგლისის სამეფო Kingdom of England | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
ინგლისის სამეფო 1700 წელს | ||||||||||||||||||||||||||
დედაქალაქი | ვინჩესტერი, მე-12 საუკუნემდე ლონდონი, მე-12 საუკუნიდან 1707 წლამდე | |||||||||||||||||||||||||
ენები | ინგლისური ძველსკანდინავიური უელსური შუა საუკუნეების ლათინური ანგლო-ნორმანული | |||||||||||||||||||||||||
რელიგია | ქრისტიანობა | |||||||||||||||||||||||||
მთავრობა | აბსოლუტური მონარქია (მე-10 საუკუნიდან-1215 წლამდე) კონსტიტუციური მონარქია (1215-1707 | |||||||||||||||||||||||||
მეფე | ||||||||||||||||||||||||||
- | 927-939 (პირველი) | ათელსტანი | ||||||||||||||||||||||||
- | 1702-1707 (ბოლო) | ანა | ||||||||||||||||||||||||
ისტორია | ||||||||||||||||||||||||||
- | შეიქმნა | მე-10 საუკუნე | ||||||||||||||||||||||||
- | ჰასტინგის ბრძოლა | 14 ოქტომბერი 1066 | ||||||||||||||||||||||||
- | უელსის დაპყრობა | 1277-1283 | ||||||||||||||||||||||||
- | ჯეიმზ I-ის ტახტზე ასვლა | 24 მარტი 1603 | ||||||||||||||||||||||||
- | სახელოვანი რევოლუცია | 11 დეკემბერი 1688 | ||||||||||||||||||||||||
- | შოტლანდიასთან გაერთიანება | 1 მაისი 1707 | ||||||||||||||||||||||||
ფართობი | ||||||||||||||||||||||||||
- | 1283 | 145 000 კმ² (55 985 მლ²) | ||||||||||||||||||||||||
- | 1542 | 151 000 კმ² (58 301 მლ²) | ||||||||||||||||||||||||
მოსახლეობა | ||||||||||||||||||||||||||
- | 1283 წელი | 500 000 | ||||||||||||||||||||||||
სიმჭიდროვე | 3,4 /კმ² (8,9 /მლ²) | |||||||||||||||||||||||||
- | 1542 წელი | 3 000 000 | ||||||||||||||||||||||||
სიმჭიდროვე | 19,9 /კმ² (51,5 /მლ²) | |||||||||||||||||||||||||
- | 1707 წელი | 5 750 000 | ||||||||||||||||||||||||
სიმჭიდროვე | 38,1 /კმ² (98,6 /მლ²) | |||||||||||||||||||||||||
ვალუტა | გირვანქა სტერლინგი | |||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
მეათე საუკუნიდან მოყოლებული დაიწყო ანგლო-საქსური სამეფოების გაერთიანება ალფრედ დიდის მიერ (რომელიც ინგლისის პირველ მეფედაც მოიხსენიება). მისი საქმე დაასრულა მისმა შვილიშვილმა ათელსტანმა (927-939). მე-11 საუკუნეში ინგლისის მიწები გახდა კნუტ დიდის იმპერიის ნაწილი. 1066 წელს ნორმანთა მიერ ინგლისის დაპყრობას მოჰყვა დედაქალაქის გადატანა ანგლო-საქსური ვინჩესტერიდან ლონდონში, რომელიც მალევე გახდა ინგლისის უდიდესი და უმდიდრესი კომერციული ცენტრი.
ინგლისის ისტორია ნორმანეთა მიერ დაპყრობის შემდეგ დაყოფილია მისი მმართველი დინასტიების მიხედვით: ნორმანები 1066-1154, პლანტაგენეტები 1154-1485, ტიუდორები 1485-1603 და სტიუარტები 1603-1714 (გამონაკლისი 1649-1660, როდესაც ინგლისში კრომველის დიქტატურა იყო).
1066 წელს ინგლისი დაიპყრეს ნორმანებმა უილიამ დამპყრობელის მეთაურობით. მან სათავე დაუდო ნორმანთა დინასტიას. პლანტაგენეტების დინასტიიდან ინგლისის პირველი მეფე იყო ჰენრი II (მეფობდა 1154-1189)-ანჟუს გრაფი. რომელსაც ეკუთვნოდა მიწები საფრანგეთში. მის შემდეგ პლანტაგენეტ მეფეებს „ანჟუელი მეფეები“ ეწოდათ. პლანტაგენეტთა ორი შტო -ლანკასტერები და იორკები ერთმანეთს ვარდების ომში დაუპირისპირდნენ. საბოლოოდ ტიუდორებმა (ლანკასტერებმა) გაიმარჯვეს და ინგლისის სათავეში მოვიდნენ. ხოლო ტიუდორები შეცვალეს სტიუარტებმა.
ედუარდ I-ის მიერ უელსის დაპყრობის (1284) შემდეგ, უელსიც ინგლისის სამეფო გვირგვინის ქვეშ გაერთიანდა. ედუარდ III-მ (1327-1377) ინგლისი ევროპის ერთ-ერთ უძლიერეს სამეფოდ აქცია. 1340-იანი წლებიდან ინგლისის მეფეები ცდილობენ მოიპოვონ საფრანგეთის მეფის ტიტული. ისინი ფლობდნენ პლანტაგენეტთა კუთვნილ მიწებს საფრანგეთში და ცდილობდნენ მათ გაფართოებას. ამას მოჰყვა ასწლიანი ომი ინგლისსა და საფრანგეთს შორის. გარკვეული წარმატებების მიუხედავად ინგლისმა დაკარგა ყველა მიწა და მხოლოდ ნავსადგური კალე შეინარჩუნა საფრანგეთში. ვარდების ომის შემდეგ ინგლისის სათავეში ტიუდორები მოვიდნენ. მათ შეძლეს ინგლისის აღორძინება და ძლიერ სახელმწიფოდ გადაქცევა. მათ დროს მოხდა ინგლისის და უელსის საბოლოო გაერთიანება 1542 წელს. ჰენრი VII-მ გაატარა უამრავი რეფორმა. მის დროს მოხდა კონფლიქტი მას და რომის პაპს შორის. ამას მოჰყვა კათოლიკობის უარყოფა და ახალი ქრისტიანული მიმდევრობის ჩამყალიბება. მისი ქალიშვილის ელიზაბეტ I-ის დროს ინგლისი ევროპის წამყვან ძალად იქცა. გარკვეულწილად ელიზაბეტის მეფობამ ჩაუყარა საფუძველი შემდგომში ბრიტანეთის იმპერიის შექმნას.
1603 წელს ელიზაბეტი უმემკვიდროდ გარდაიცვალა, ამიტომაც ინგლისი ტახტზე მოიწვიეს ელიზაბეტის ახლო ნათესავი, შოტლანდიის მეფე ჯეიმზ VI (ინგლისში ჯეიმზ I) სტიუარტი. იგი ქვეყნებს ცალ-ცალკე მართავდა ანუ არ მომხდარა მათი გაერთიანება. სტიუარტთა მმართველობისას ინგლისში მოხდა სამოქალაქო ომი, მეფის მომხრეებსა და მოწინააღმდეგეთა შორის. ომი დამთავრდა ჩარლზ I-ის სიკვდილით დასჯით 1649 წელს. მონარქია აღდგა 1660 წელს, თუმცა სამოქალაქო ომმა გავლენა იქონია მასზე. ინგლისის მეფეს არ შეეძლო ემართა ქვეყანა პარლამენტის გარეშე. 1688 წელს მოხდა სახელოვანი რევოლუცია. ინგლისი გახდა კონსტიტუციური მონარქია. 1707 წლის 1 მაისს ინგლისის სამეფო და შოტლანდია გაერთიანდნენ და შეიქმნა დიდი ბრიტანეთის სამეფო.[1][2]