បេឡារុស
From Wikipedia, the free encyclopedia
ប្រទេសបេឡារុស (អាចសរសេរបានថា បេឡារុស្ស, ជាភាសាបេឡារុស និងភាសារុស្ស៊ី៖ Беларусь) មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋបេឡារុស គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅភូមិភាគអឺរ៉ុបខាងកើត។ ប្រទេសនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសរុស្ស៊ីនៅភាគខាងកើតនិងឥសាន្ត ប្រទេសអ៊ុយក្រែននៅភាគខាងត្បូង ប្រទេសប៉ូឡូញនៅភាគខាងលិច ហើយនិងប្រទេសលីទុយអានីនិងឡេតូនីនៅភាគពាយព្យ។ ប្រទេសបេឡារុសមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ២០៧,៦០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ និងមានប្រជាជនចំនួន ៩.៤ លាននាក់ដែលធ្វើឱ្យបេឡារុសក្លាយជាប្រទេសធំបំផុតទីដប់បីនិងមានប្រជាជនច្រើនបំផុតទីម្ភៃនៅទ្វីបអឺរ៉ុប។ ប្រទេសនេះត្រូវបានបែងចែកជាតំបន់រដ្ឋបាលចំនួន ៧ តំបន់។ មីនស្កឹគឺជារដ្ឋធានីនិងជាទីក្រុងធំបំផុតនៅក្នុងប្រទេស។
Рэспубліка Беларусь (ភាសាបេឡារុស) Республика Беларусь (ភាសារុស្ស៊ី) | |
---|---|
ភ្លេងជាតិ Дзяржаўны Гімн Рэспублікі Беларусь Dziaržaŭny Himn Respubliki Bielaruś (ភាសាខ្មែរ៖ "ចម្រៀងជាតិបេឡារុស") | |
ទីតាំងប្រទេសបេឡារុស (ក្រហម) នៅលើភូគោល | |
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត | មីនស្កឹ 53°55′N 27°33′E |
ភាសាផ្លូវការ | ភាសាបេឡារុស និង ភាសារុស្ស៊ីa |
ភាសាភាគតិចដែលបានទទួលស្គាល់ |
|
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០១៩)[1] |
|
សាសនា (ឆ្នាំ ២០១១)[2] |
|
រដ្ឋាភិបាល | សាធារណរដ្ឋប្រកាន់ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតីនិយម អាស្រ័យសភាឯកភូត |
- ប្រធានាធិបតី | អាឡិចសាន់ដឺ លូកាសិនកូ (កំពុងមានជម្លោះ)[3][4] |
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី | រ៉ូម៉ាំង ហ្កូលូវឆិនកូ[5] |
នីតិបញ្ញត្តិ | រដ្ឋសភា |
ក្រុមប្រឹក្សានៃសាធារណរដ្ឋ | |
- សភាជាន់ទាប | សភាតំណាងរាស្ត្រ |
ទទួលឯករាជ្យ ពីរុស្ស៊ី | |
- ប្រកាសបង្កើតឡើង | ២៥ មីនា ១៩១៨ |
- ទទួលឯករាជ្យពីសហភាពសូវៀត | ១០ ធ្នូ ១៩៩១ |
- ទទួលស្គាល់ | ២៦ ធ្នូ ១៩៩១ |
- ប្រកាសរដ្ឋធម្មនុញ្ញ | ១៥ មីនា ១៩៩៤ |
- កំណែប្រែចុងក្រោយបង្អស់ | ១៧ តុលា ២០០៤ |
ក្រឡាផ្ទៃ | |
- ផ្ទៃសរុប | ២០៧,៥៩៥ គ.ម២ (ទី៨៤) |
- ផ្ទៃទឹក (%) | ១.៤% |
ប្រជាជន | |
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០) | ៩,៤០៨,៤០០[6] (ទី៩៣) |
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០១៩) | ៩,៤១៣,៤៤៦ |
- ដង់ស៊ីតេ | ៤៥.៨ នាក់/គ.ម២ (ទី១៤២) |
GDP (PPP) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០) |
- សរុប | ១៨៥.៨៨៩ ពាន់លានដុល្លារ[7] (ទី៦៩) |
- ក្នុងម្នាក់ | ១៩,៧៥៨ ដុល្លារ[7] (ទី៦៦) |
GDP (ចារឹក) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០) |
- សរុប | ៥៧.៧០៨ ពាន់លានដុល្លារ[7] (ទី៧៥) |
- ក្នុងម្នាក់ | ៦,១៣៣ ដុល្លារ[7] (ទី៨៤) |
ជីនី (២០១៨) | 25.2[8] ទាប |
HDI (២០១៩) | 0.823[9] ខ្ពស់ណាស់ · ទី ៥៣ |
រូបិយវត្ថុ | រូបបេឡារុស (BYN) |
ល្វែងម៉ោង | UTC+៣ (MSK[10]) |
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ | dd.mm.yyyy |
ទិសបើកបរ | ស្តាំ |
កូដហៅទូរស័ព្ទ | +៣៧៥ |
ដែនកម្រិតខ្ពស់ |
|
គេហទំព័រ belarus.by | |
|
មុនសតវត្សទី២០ ទឹកដីបេឡារុសសព្វថ្ងៃត្រូវបានស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋនិងចក្រភពខុសៗគ្នារួមមាន៖ រូសកៀវ ក្សត្របុរីប៉ូឡូស្កឹ មហាពញារដ្ឋលីទុយអានី សហធនរដ្ឋប៉ូឡូញ–លីទុយអានី ហើយនិងចក្រភពរុស្ស៊ី។ បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍រុស្ស៊ីនៅក្នុងឆ្នាំ១៩១៧ មានរដ្ឋមួយចំនួនបានចាប់ផ្តើមប្រជែងគ្នានៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលដើម្បីដណ្តើមឥទ្ធិពលនិងទឹកដីហើយទីបំផុត សសស បេឡារុសក៏ត្រូវបង្កើតឡើង ហើយបានបញ្ចូលជាផ្នែកនៃសហភាពសូវៀតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩២២។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមប៉ូឡូញ–សូវៀតបានបញ្ចប់ ទឹកដីបេឡារុសជិតពាក់កណ្តាលត្រូវបានកាត់ទៅឱ្យប្រទេសប៉ូឡូញ។ ទឹកដីបេឡសរុសសព្វថ្ងៃបានលេចចេញជារូបរាងឡើងដំបូងនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៣៩ បន្ទាប់ពីសូវៀតបានចូលឈ្លានពានប្រទេសប៉ូឡូញនាអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។[12][13][14] ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រតិបត្តិការយោធាជាច្រើនត្រូវបានប្រព្រឹត្តិទៅនៅលើទឹកដីបេឡារុសដែលជាហេតុបណ្តាលឱ្យបេឡារុសទទួលរងការខូតខាតនិងបំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដោយក្នុងនោះមានជនស៊ីវិលបេឡារុសប្រមាណ ១ ភាគ ៤ ត្រូវបាត់បង់ជីវិតហើយធនធានសេដ្ឋកិច្ចខ្លួនជាងពាក់កណ្តាលត្រូវរលាយរលុត។[15] សាធារណរដ្ឋមួយនេះត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលសូវៀតជួយអភិវឌ្ឍឡើងវិញបន្ទាប់ពីមហាសង្គ្រាមដ៏ប្រល័យបានបញ្ចប់។ នៅឆ្នាំ១៩៤៥ សសស បេឡារុសបានក្លាយជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិរួមជាមួយសហភាពសូវៀត។
នៅថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩០ សភានៃសាធារណរដ្ឋបានប្រកាសពីអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសបេឡារុសហើយនៅថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩១ បេឡារុសក៏បានប្រកាសឯករាជ្យខណៈដែលសូវៀតកំពុងតែជួបវិបត្តិផ្ទៃក្នុងដ៏ធ្ងន់។[16] បន្ទាប់ពីបានអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤ លោកអាឡិចសាន់ដឺ លូកាសិនកូក៏ជាប់ឆ្នោតក្លាយជាប្រធានាធិបតីដំបូងរបស់ប្រទេសបេឡារុសហើយលោកបានកាន់តំណែងនេះចាប់តាំងពីពេលនោះមករហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។[17] គេបានចាត់ទុករដ្ឋាភិបាលលូកាសិនកូថាជារដ្ឋាភិបាលផ្តាច់ការហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សក៏បានអះអាងដែរថាសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសបេឡារុសគឺមានកម្រិតទាបបំផុត។[18][19] បេឡារុសគឺជាប្រទេសអឺរ៉ុបតែមួយគត់ដែលនូវអនុវត្តការកាត់ទោសប្រហារជីវិត។ លោកលូកាសិនកូគឺនូវតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលនយោបាយមួយចំនួនខ្លះៗពីសម័យសូវៀតមានដូចជា កម្មសិទ្ធិរបស់រដ្ឋនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច...ជាដើម។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០០ ប្រទេសបេឡារុសនិងប្រទេសរុស្ស៊ីបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមួយដែលនឹងបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរដ្ឋទាំងពីរហើយជាលទ្ធផល រដ្ឋសហភាពក៏បានបង្កើតឡើង។
ប្រទេសបេឡារុសគឺជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍហើយជាប្រទេសដែលជាប់លំដាប់ថ្នាក់កំពូលមួយនៅក្នុងសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស។ ប្រទេសបេឡារុសគឺជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ និងជាសមាជិកនៃសហគមន៍នៃរដ្ឋឯករាជ្យ អង្គការសន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខរួម សហភាពសេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ុបអាស៊ី និងចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ ប្រទេសនេះបានបញ្ជាក់ថាខ្លួនគ្មានបំណងចូលរួមជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុបនោះឡើយតែបានរក្សាទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីជាមួយ ហើយធ្លាប់បានចូលរួមនៅក្នុងគម្រោងអឺរ៉ុបចំនួនពីរ៖ ភាពជាដៃគូទិសបូព៌ា និងកិច្ចផ្តួចផ្តើមទីក្រុងបាគូ។