लष्करी औद्योगिक संकुल ही देशाचे लष्कर आणि त्याला पुरवठा करणाऱ्या संरक्षण उद्योगांची अनौपचारिक युती आहे, ज्या कडे सार्वजनिक धोरणावर प्रभाव टाकणारे एकमेकांमधे गुंतलेले हितसंबंध या दृष्टीने पाहिले जाते.[1][2][3][4] ह्या सर्व नातेसंबंधांना जोडणारा कळीचा मुद्दा म्हणजे सरकार आणि संरक्षण-विचार श्रेणी असणाऱ्या कंपन्या यांना होणारे फायदे - एका बाजूला युद्धासाठी आवश्यक सामग्री मिळवण्यात होणारा फायदा आणि दुसऱ्या बाजूला ती सामग्री पुरवून कमावलेला फायदा.[5] अमेरिकेच्या लष्करा मागील प्रणालीच्या संदर्भात बहुतेक वेळा हा शब्द वापरला जातो, जेथे ही व्यवस्था प्रचलित आहे आणि [6] आणि १७ जानेवारी १९६१ रोजी राष्ट्राध्यक्ष ड्वाइट डी. आयझेनहॉवर यांच्या निरोपाच्या भाषणातील त्याच्या वापरा नंतर त्याला लोकप्रियता मिळाली.[7][8] २०११ मध्ये अमेरिकेने त्याच्या पुढील १३ राष्ट्रे एकत्रित केल्यास, त्यापेक्षा अधिक खर्च लष्करावर केला (पूर्ण अंकात).[9]
complejo industrial-militar (es); Hergagnaiðnaðurinn (is); military–industrial complex (en-gb); ملٹری انڈسٹریل کمپلیکس (pnb); ملٹری انڈسٹریل کمپلیکس (ur); militärindustriella komplexet (sv); Complèx militaroindustriau (oc); 軍事工業複合體 (zh-hant); 군산 복합체 (ko); Әскери-өнеркәсіп кешені (kk); armea-industria komplekso (eo); воено-индустриски комплекс (mk); Vojno-industrijski kompleks (bs); complexe militaro-industriel (fr); complejo industrial–militar (cbk-zam); लष्करी औद्योगिक संकुल (mr); tổ hợp quân sự–công nghiệp (vi); اسكەرىي-وندىرىستىك كەشەن (kk-arab); Äskerï-öndiristik keşen (kk-latn); Vojno industrijski kompleks (sr); Complexo militar-industrial (pt-br); Әскери-өндірістік кешен (kk-cyrl); Militær-industrielle kompleks (nb); کۆمەڵەی پیشەسازیی سەربازی (ckb); military–industrial complex (en); المجمع الصناعي العسكري (ar); kumpleho industriyal–militar (krj); Konplexu militar-industrial (eu); complexu industrial-militar (ast); военно-промышленный комплекс (ru); Militärisch-industrieller Komplex (de); kumplehu industrial–militar (pam); مجتمع نظامی صنعتی (fa); 军事工业复合体 (zh); Militær-industrielle kompleks (da); 軍産複合体 (ja); הקומפלקס הצבאי-תעשייתי (he); सैन्य औद्योगिक संकुल (hi); sotateollinen kompleksi (fi); Military–industrial complex (en-ca); படைத்துறை தொழிற்துறை கூட்டுத்தொகுதி (ta); complesso militare-industriale (it); sõjatööstuskompleks (et); Vojno-industrijski kompleks (sh); complexo militar-industrial (pt); 军事工业复合体 (zh-hans); kumplehong industriyal–militar (ceb); Complex militar-industrial (ca); оборонно-промисловий комплекс (uk); vojaško-industrijski kompleks (sl); kumplehong industriyal–militar (tl); Cydberthynas filwrol-ddiwydiannol (cy); kumplehon industriyal–militar (pag); กลุ่มอุตสาหกรรมทหาร (th); Kompleks militer–industri (id); Ռազմաարդյունաբերական կոմպլեքս (hy); militair-industrieel complex (nl); complex militar-industrial (ro); 軍事工業複合體 (zh-hk); Askerî-endüstriyel kompleks (tr); Ваенна-прамысловы комплекс (be); Complexo militar-industrial (gl); vojensko-průmyslový komplex (cs); στρατιωτικό και βιομηχανικό σύμπλεγμα (el); вайскова-прамысловы комплекс (be-tarask) industria armamentística y militar (es); 軍需産業を中心とする私企業、軍隊、政府機関からなる、経済的・軍事的・政治的な勢力の連合体 (ja); propojení vojenských sil, zbrojních firem, politických struktur a jiných přidružených skupin s mocenskými a komerčními zájmy (cs); сукупнасьць дзяржаўнага войска і абарончай прамысловасьці (be-tarask); 军队与军事工业紧密结合而成的共生关系 (zh); Belangenverstrengeling van het leger en wapenindustrie (nl); 軍隊與軍事工業緊密結合而成的共生關係 (zh-tw); concetto politico (it); देशाच्या लष्करी आणि संरक्षण उद्योग यांची एकमेंकांशी असलेली युती (mr); gesellschaftskritischer Begriff (de); eri alojen päättäjistä muodostuva verkosto, joiden yhteinen etu on sotateollisuudessa (fi); concept in military and political science (en); alianța dintre armata unei națiuni și industria de apărare (ro); Στενές σχέσεις στρατιωτικών και βιομηχανιών (el); alianza ente la industria d'armamentu y l'exércitu d'un estáu (ast) Complesso industriale militare, Complesso militare industriale (it); entreprise de l'armement, lobby politico-militaro-industriel, complexe industrialo-militaire, complot militaro-industriel, complexe militaro industriel (fr); абаронча-прамысловы комплекс, ВПК (be-tarask); complexu militar-industrial (ast); оборонка, оборонно-промышленный комплекс, ВПК, ОПК (ru); लष्करी उद्योग, संरक्षण कंपन्या, खाजगी संरक्षण कंपन्या (mr); Complexo industrial-militar (pt); 军工复合体, 军产复合体 (zh); Militær-industrielt kompleks (da); 産軍共同体, 軍産学複合体, 軍需産業複合体, 産軍複合体 (ja); det militärindustriella komplexet, militär-industriellt komplex, militär-industriella komplexet, militärindustriellt komplex (sv); ВПК, ОПК, воєнно-промисловий комплекс, військово-промисловий комплекс, мілтек (uk); militair-industriëel complex (nl); sotilaallis-teollinen kompleksi (fi); MIC, military-industrial-academic complex, MIAC, military-industrial complex (en); Complejo industrial militar, Complejo militar industrial, Complejo militar-industrial, Complejo Militar Industrial de Estados Unidos (es); sõjalis-tööstuslik kompleks (et)
जलद तथ्य उपवर्ग, स्थान ...
बंद करा
अमेरिके संदर्भात, याला दिलेली संज्ञा कधीकधी लष्करी-औद्योगिक-काँग्रेसी संकुल इथपर्यंत वाढविली जातो, ज्यामध्ये यु.एस. काँग्रेसला यामध्ये जोडून जे तीन पक्षीय संबंध तयार होतात त्याला 'लोह त्रिकोण' म्हणतात.[10] यातील संबंधांमध्ये राजकीय योगदान, लष्करी खर्चासाठी राजकीय मान्यता, नोकरशाहीस समर्थन देण्यासाठी दबाव आणि उद्योगाची देखरेख याचा समावेश होतो; किंवा अधिक विस्ताराने यामध्ये कंत्राटांचे जाळे आणि व्यक्ती तसेच संरक्षण कंत्राटदारांचे उद्योगसमूह आणि संस्था, खाजगी लष्करी कंत्राटदार, पेंटागॉन, काँग्रेस आणि कार्यकारी विभाग यांच्यातील पैसा व साधनसंपत्तीचा प्रवाह याचा समावेश होतो.[11]
यासारखे एक तत्त्व मूलतः डॅनियल गेरिन यांनी आपल्या १९३६ च्या 'फॅसिझम ॲण्ड बिग बिझनेस' मध्ये तत्कालिक अवजड उद्योगांना फॅसिस्ट सरकारने दिलेल्या पाठिंब्या संदर्भात व्यक्त केले आहे. याची व्याख्या "उच्चस्तरीय शस्त्रास्त्रांचा विकास आणि ती बाळगण्यात, वसाहती बाजारपेठांचे संरक्षण करण्यात तसेच अंतर्गत घडामोडींच्या लष्करी-सामरिक संकल्पना निर्मितीत; मानसिक, नैतिक आणि भौतिक हितसंबंध गुंतलेल्या गटांची, अनौपचारिक आणि कायम बदलत जाणारी आघाडी" अशी करता येईल.[12] फ्रांज लिओपोल्ड न्यूमन यांच्या 'बेहेमोथ: द स्ट्रक्चर अँड प्रॅक्टिस ऑफ नॅशनल सोशलिझम' या पुस्तकात, १९४२ मध्ये नाझीवाद लोकशाही राज्यात कसा सत्तास्थानी आला याचा अभ्यास प्रदर्शित झाला आहे.
अशा प्रकारचे संकुल, अमेरिकेला पहिल्या महायुद्धात 'शत्रूशी व्यापाराचा कायदा, १९१७' कडे घेऊन गेले.