ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ
ਫਾਰਮੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ / From Wikipedia, the free encyclopedia
ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Animal husbandry) ਮੀਟ, ਪਨੀਰ ,ਫਾਈਬਰ, ਦੁੱਧ, ਅੰਡੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਪਾਲੇ ਜਾ ਰਹੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਚੋਣਵੇਂ ਪ੍ਰਜਨਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਮਾਂਦਰੂ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ (ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਬਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਨਵਓਲੀਥਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ 13 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਲਗਭਗ 13,000 ਬੀ.ਸੀ. ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਜੋਂ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਗਾਵਾਂ, ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸੂਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕੋਲੰਬੀਅਨ ਐਕਸਚੇਂਜ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਇਨਕਲਾਬ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਰਾਬਰਟ ਬੇਕਵੈਲ ਵਰਗੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੁਆਰਾ ਡੈਸ਼ਲੀ ਲੋਂਗਹੋਰਨ ਗਾਂਵਾਂ ਅਤੇ ਲਿੰਕਨ ਲੌਂਗਵੂਲ ਭੇਡਾਂ ਵਰਗੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਵਧੇਰੇ ਮੀਟ, ਦੁੱਧ, ਅਤੇ ਉੱਨ ਦੇਣ ਕਰਕੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ।
ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੋੜਾ, ਮੱਝ, ਖਰਗੋਸ਼ ਅਤੇ ਗਿਨੀ ਸੂਰ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ, ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ, ਮੋਲਸਕਸ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸਟਾਸੀਨ, ਵਿਆਪਕ ਹਨ।
ਆਧੁਨਿਕ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਉਪਲਬਧ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਉਪਲੱਬਧ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਕਿਸਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਸਬਸਿਸਟੈਂਸ ਫਾਰਮਿੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਬੀਫ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਘਣਤਾ ਵਾਲੇ ਫੀਡਲੌਟਸ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੁਰਗੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰੋਲਰ ਘਰਾਂ (ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮ) ਜਾਂ ਬੈਟਰੀਆਂ (ਇੱਕ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ) ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਚਾਈਆਂ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾੜੀ ਮਿੱਟੀ ਤੇ, ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜਿਆਦਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਾਲਤੂ ਪਸ਼ੂ, ਜੜੀ ਬੂਟੀਆਂ ਜਾਂ ਘਾਹ ਫੂਸ ਖਾਣ ਵਾਲੇ (ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸੂਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਜੋ ਕਿ ਮਾਸ ਵੀ ਖਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੇਡਾਂ ਨੂੰ ਘਾਹ ਖਾਣ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ; ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਬਾਹਰ ਖੁੱਲਾ ਘੁੰਮ ਕੇ ਘਾਹ ਚਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲੇ ਰਾਸ਼ਨ, ਜਿਵੇਂ ਕੇ ਅਨਾਜ, ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੂਰ ਅਤੇ ਪੋਲਟਰੀ ਜਾਨਵਰ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਚਾਰੇ ਵਿਚ ਸੈੱਲੂਲੋਜ਼ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਚ-ਊਰਜਾ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਜੇ ਇਹ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਫੀ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਰਫ਼-ਰਹਿਤ ਭੂਮੀ ਦਾ ਇਕ-ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਵਾਸ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ, ਲੋਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਬਾਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਅਤੇ ਮਿਆਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਜੋਂ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸੁੰਦਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿਚ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਤਸਵੀਰ ਪਾਲਤੂ ਫਾਰਮਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫਾਰਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਮਾਨਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।