Łacińska diecezja mińska 1798–1869
jednostka terytorialna kościoła katolickiego / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Łacińska diecezja mińska 1798–1869?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Łacińska diecezja mińska – jednostka terytorialna Kościoła rzymskokatolickiego, której stolicą było miasto Mińsk. Została powołana ukazem carskim 28 kwietnia (11 maja[1]) 1798 roku i zatwierdzona przez Stolicę Apostolską dekretem z 29 lipca (11 sierpnia) 1798 roku. Zniesiona ukazem carskim w 1869 roku.
Diecezja mińska została utworzona na terenach dzisiejszej Białorusi, podległych w XIX wieku Cesarstwu Rosyjskiemu jako ziemie zaboru rosyjskiego. Granice jej zakreślały trójkąt, którego północnym (górnym) wierzchołkiem było ujście Drysy do Dźwiny, a podstawą – linia na południe od Prypeci. Obejmowała obszar guberni mińskiej, graniczyła z diecezją wileńską, łucką, żytomierską i mohylewską. W ramach administracji kościelnej diecezja mińska wchodziła w skład metropolii mohylewskiej. Jej obszar w początkowym okresie istnienia wynosił ponad 90 tys. km².
Diecezja mińska została utworzona w oparciu o sieć parafii uformowaną w wiekach XIV-XVIII. Najsilniejszy jej rozwój przypadł na XVII stulecie, tak że wspólnota katolicka w guberni mińskiej w chwili powstania diecezji była już grupą głęboko zakorzenioną w lokalnej społeczności. Katolicy żyli tu wśród licznej grupy wiernych innych wyznań i religii. Dominowali unici, których liczba przekraczała 500 tysięcy, katolików rzymskich było dwa razy mniej. Grupa wiernych prawosławnych, którzy z czasem mieli rosnąć w siłę, początkowo była stosunkowo słaba, liczyli oni poniżej 100 tysięcy osób. Rozmieszczenie parafii katolickich w diecezji nie było równomierne. Najwięcej było w północno-zachodniej jej części, najgęściej zaludnionej przez katolików obrządku rzymskiego. Części wschodnia i południowa charakteryzowały się nieproporcjonalnie mniejszym ich udziałem.
Po 1772 roku w Rosji pojawił się problem uporządkowania spraw religijnych. Przyczyną były rozbiory Rzeczypospolitej w latach 1772, 1793, 1795, w następstwie których w skład cesarstwa weszły polskie kościelne struktury administracyjne. W Cesarstwie Rosyjskim sieci administracji państwowej i kościelnej pokrywały się, dlatego w roku 1798 w granicach guberni mińskiej uformowano nową diecezję na ziemiach administrowanych dotąd przez katedrę wileńską (wraz z niewielkimi obszarami wyjętymi spod zarządu diecezji łuckiej i kijowskiej). Struktury diecezji mińskiej tworzyło w 1798 roku 10 dekanatów, 95 parafii, 61 filii, 120 kaplic, 36 klasztorów męskich i 5 żeńskich. Wraz z diecezją zostało także utworzone seminarium i kapituła. Pierwszym biskupem został Jakub Ignacy Dederko. Na katedrę przeznaczono kościół pojezuicki, który został odnowiony dzięki staraniom pierwszego biskupa.
Proces rozwoju diecezji trwał do roku 1832, gdy po raz pierwszy spadły na nią carskie represje. Po stłumieniu powstania listopadowego w 1832 roku władze carskie pozbawiły zakonników administrowania większości parafii, dokonały kasaty licznych klasztorów i zakonów w diecezji. W roku 1839 wprowadzono ograniczenia w budowaniu nowych świątyń. Rok 1842 przyniósł ukaz o kasacie majątków kościelnych, skazując kler na urzędnicze pensje, wypłacane przez władzę cywilną, co tym silniej uzależniło księży i zakonników od państwa. W tymże 1842 roku, wraz z reformą administracyjną w Cesarstwie Rosyjskim, zmianie uległy granice diecezji. Dwa dekanaty, administrowane dotąd przez Mińsk, oddano pod kuratelę wileńską, w zamian otrzymano również dwa dekanaty, które zajmowały jednak mniejszy obszar. Nowe granice diecezji zatwierdził konkordat z roku 1847. Ostateczne sporządzenie wykazu parafii po reformie administracyjnej odwlekło się aż do roku 1855. Zmiany granic diecezji w 1842 roku powodowały zmniejszenie się administracji diecezjalnej, która od tej pory systematycznie kurczyła się, aż do ostatecznej likwidacji diecezji w roku 1869. Na skutek represji po powstaniu styczniowym zamknięto wiele kościołów, inne zamieniono na cerkwie. Znacznie spadła liczba parafii, a ich przeciętny obszar w końcowym okresie istnienia diecezji zwiększył się o ponad połowę w porównaniu do roku 1798. Okres po powstaniu styczniowym był schyłkowym dla diecezji. Została skasowana w roku 1869. Tereny, nad którymi sprawowała opiekę, włączono z powrotem do diecezji wileńskiej.