Spytek Wawrzyniec Jordan
podskarbi wielki koronny, wojewoda sandomierski i krakowski / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Spytek Wawrzyniec Jordan (1518–1568)?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Spytek Wawrzyniec Jordan lub Wawrzyniec Spytek Jordan z Zakliczyna herbu Trąby (ur. 1518, zm. 11 marca 1568[1] w Mogilanach[2]) – kasztelan sądecki 1549–1555, podskarbi wielki koronny 1550–1555, wojewoda sandomierski 1555–1560 i krakowski 1561–1565, kasztelan krakowski od 1565, starosta czchowski 1561–1568 (z dożywotnią dzierżawą dla żony Anny)[3][4][5].
Ten artykuł dotyczy kasztelana krakowskiego. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku. |
Trąby | |
Rodzina | |
---|---|
Data urodzenia |
1518 |
Data i miejsce śmierci |
11 marca 1568 |
Ojciec |
Mikołaj Jordan |
Matka |
Anna Melsztyńska |
Żona |
Anna Sieniawska |
Za panowania Zygmunta Starego pomijany w nadaniach i urzędach jako stronnik swojego brata przyrodniego i wychowawcy, wojewody podolskiego Stanisława Odrowąża. Odrowąż, skazany w lutym 1537 na konfiskatę dzierżonych dóbr ruskich za obrazę majestatu królowej Bony poprzez przepędzenie urzędników królewskich podczas konfliktu o dawne dobra książęce na Mazowszu, zabrał Jordana na rokosz lwowski w sierpniu tego roku, który przeszedł do historii pod nazwą wojny kokoszej[6].
Pełnił ważną rolę polityczną w Polsce doby Zygmunta Augusta, był m.in. czołowym przeciwnikiem koronacji Barbary Radziwiłłówny na królową Polski. Był także przeciwnikiem ruchu egzekucji praw i egzekucji dóbr[2].
Był drugim wybitnym przedstawicielem małopolskiego rodu Jordanów, dziedziczącego wójtostwo myślenickie od 1342[7][8]. Syn wielkorządcy krakowskiego Mikołaja Jordana, twórcy potęgi finansowej rodu, i Anny z domu Jarosławskiej[9][10]
Był znanym nie tylko w Polsce miłośnikiem sztuki. W swoim dworze w Myślenicach, a następnie w pobliskich Mogilanach otaczał się pisarzami, uczonymi, humanistami[11]. To właśnie w Myślenicach powstało Zwierciadło i trzecia księga Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja.
Utrzymywał kontakty z różnowiercami, ale choć sam Jan Kalwin zachęcał go do zmiany wiary, do końca życia pozostał katolikiem.
Spytek Jordan zdołał powiększyć jeszcze fortunę zgromadzoną przez ojca[12]. Latyfundium przekazane przez niego żonie na mocy umowy wzajemnego dożywocia z 1564 obejmowało w chwili podziału przez spadkobierców pary w 1597 2 zamki, 4 miasta, 16 folwarków i 85 wsi, co odpowiadało skalą największym majątkom możnowładczym Małopolski[13]. Sam Zygmunt August pożyczał od Spytka jakieś sumy pieniężne[14]. Poza kluczem myślenickim, melsztyńskim (wraz z dawną rodową siedzibą, zamkiem w Melsztynie) i licznymi starostwami posiadał kamienicę na Rynku w Krakowie (w miejscu dzisiejszego Pałacu Wodzickich)[15].
Z małżeństwa z Anną Sieniawską (zm. 1597[16]), córką hetmana Mikołaja Sieniawskiego, miał dwóch zmarłych w dzieciństwie synów i pięć córek[17]:
- Elżbietę (zm. 1611[18]), od 1557 żonę Stanisława Bonera (zm. 1560, syna Seweryna), a od 1561/2 do prawnego rozstania w 1576 Mikołaja Ligęzy (1529–1603)[19][20], dziedziczkę klucza zgłobieńskiego[21],
- Annę (zm. przed 1597[22]), żonę późniejszego wojewody kaliskiego Kaspra Zebrzydowskiego (ok. 1500–1584, brata biskupa krakowskiego Andrzeja)[23], której dzieci otrzymały Jordanów z przyległościami oraz kamienicę przy ul. Brackiej w Krakowie[24],
- Magdalenę (zm. 1617/9[25]), żonę podkomorzego sanockiego Stanisława Wapowskiego (zm. przed 1564, brata Andrzeja), a od 1568/9 kasztelana sandomierskiego Stanisława Sobka (zm. 1569)[26], współdziedziczkę włości melsztyńskiej[27],
- Barbarę (zm. 1605[28]), od 1565 żonę Piotra ks. Zbaraskiego (zm. 1572, syna wojewody witebskiego Stefana), a od ok. 1574 miecznika koronnego Andrzeja Zborowskiego (zm. 1598)[29], współdziedziczkę włości melsztyńskiej[27]
- Zofię (zm. przed 1597[22]), żonę Samuela Zborowskiego[30], której dzieci otrzymały włości wokół miast Mikulińce w pow. halickim, Zawałów w pow. trembowelskim i Dukla w pow. bieckim oraz wieś Wężerów w pow. proszowskim [31].
Został pochowany w kościele św. Katarzyny w Krakowie w mauzoleum rodziny Jordanów.