Wielki Gościniec Litewski
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Wielki Gościniec Litewski – jeden z najważniejszych lądowych traktów handlowych Rzeczypospolitej, zwany też w XVIII wieku "Wielkim traktem pocztowym".
Łączył Warszawę z Wilnem, czyli Koronę Polską z Wielkim Księstwem Litewskim. Biegł przez Sulejówek, Okuniew, Stanisławów, Dobre, Liw, Węgrów, Sokołów Podlaski, gdzie rozwidlał się w kierunku na:
- (starszą odnogę) Skrzeszew, Frankopol, Wirów i Drohiczyn (przeprawa przez Bug)
- (nowszą odnogę) Granne (przeprawa przez Bug), Perlejewo, Pobikry, Rutkę, Ciechanowiec, Brańsk, Bielsk Podlaski, Wojszki, Białystok, Supraśl, Wasilków, Czarną Białostocką, Sokółkę, Kuźnicę Białostocką, Grodno, Rotnicę, Merecz, Orany, do Wilna. Z Wilna szlak prowadził w głąb Wielkiego Księstwa Litewskiego, do Inflant lub Petersburga, zaś z Warszawy do najważniejszych stolic Europy.
Trasa na przełomie wieków zmieniała się, zbaczając z głównego traktu, jednak istnienie kilku wariantów gościńca nie zmieniało w sposób zasadniczy jego biegu. Początki szlaku sięgają XI–XIII wieku, ale czasy jego świetności przypadają na wiek XVIII. Wraz z pojawieniem się regularnej poczty w czasach saskich pojawiły się na szlaku stacje pocztowe, których obowiązek utrzymania spoczywał na leżących wzdłuż Gościńca miastach. W stacjach pocztowych dbano o wysoki poziom usług zarówno kurierskich jak i pasażerskich[1][2]. Swoje wojaże Wielkim Gościńcem opisywało wielu podróżników. Do najciekawszych należy XVIII-wieczna relacja Georga Forstera z roku 1784, uczestnika morskiej wyprawy Jamesa Cooka, wykładowcy Uniwersytetu Wileńskiego, spisana w jego dzienniku z podróży do Wilna, jaką odbył na zaproszenie Hugo Kołłątaja, a drukowana później w wielu ówczesnych gazetach europejskich[3].
27 listopada 2009 roku na Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się konferencja „Wielki Gościniec Litewski jako szlak turystyczny”, inaugurująca realizację projektu pod tą samą nazwą[4]. Celem projektu jest wykreowanie, wytyczenie i wypromowanie nowego szlaku turystycznego wzdłuż historycznego traktu handlowego i pocztowego wiodącego z Warszawy do Wilna. W celu realizacji przedsięwzięcia, 8 maja 2012 roku w Sokołowie Podlaskim powołano do życia Lokalną Organizację Turystyczną Wielki Gościniec Litewski[5].
Staraniem Sokołowskiego Towarzystwa Społeczno Kulturalnego na początku roku 2012 ukazał się bezpłatny, ilustrowany, przewodnik pt. Wielki Gościniec Litewski[6]
Powiat Sokólski jest częścią nowego szlaku turystycznego, biegnącego śladem Wielkiego Gościńca Litewskiego, wielokulturowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów[7].