Wikipedysta:TonyMontana37/BrudnopisIran
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Zamach stanu w Iranie (1953) – zamach stanu, w rezultacie którego odsunięto od władzy irańskiego demokratycznego premiera Mohammada Mosaddegha w 1953 roku. Zamach zaaranżowany został przez Wielką Brytanię (ponad nazwą "Operation Boot") i Stany Zjednoczone (pod nazwą Projekt TPAJAX)[1][2].
Ludzie na ulicy Teheranu w czasie zamachu stanu | |||
Czas |
1953 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Przyczyna |
demokratyczne reformy Mohammada Mosaddegha, nacjonalizacja brytyjskiego koncernu Anglo-Persian Oil Company | ||
Wynik |
zwycięstwo puczystów, przywrócenie monarchii absolutnej i ponowne uzależnienie Iranu od Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
|
Mossadeh starał się ograniczyć absolutną władzę szacha co gwarantowała konstytucja z 1906 roku, dzięki jego polityce Iran stał się krajem demokratycznym. Dokonana została również nacjonalizacja irańskiego przemysłu naftowego, kontrolowanego przez należącą do rządu Wielkiej Brytanii, Anglo-Persian Oil Company (obecnie znana jako BP)[3][4][5]. Zamach przeprowadzony został przez jednostki wojskowe generała Fazlollaha Zahediego. W wyniku zamachu szach Mohammad Reza Pahlawi, mógł dalej rządzić krajem jako monarcha absolutny. Aż do czasu obalenia szacha w lutym 1979 roku jego rządy opierały się głównie na wsparciu ze strony Stanów Zjednoczonych[6][7].
W sierpniu 2013 roku, CIA oficjalnie przyznała się do tego, że była zaangażowana zarówno w planowanie i wykonanie zamachu; przekupywanie irańskich polityków, wojskowych, urzędników oraz szerzenie propuczystowskiej propagandy[8]. CIA określiła zamach jako przeprowadzony "pod kierunkiem CIA" i jako "akt polityki zagranicznej USA, opracowany i zatwierdzony na najwyższych szczeblach władzy"[9].