Сибиир
From Wikipedia, the free encyclopedia
Сибиир — Азия хоту уонна хотугулуу-илин өттүгэр баар киэҥ сир. Кини Ураал хайаларын, Киин Азия куйаардарын, Хотугу Муустаах далай уонна Арассыыйа Уһук Хоту сирин ыккардыларыгар сытар. Сорохтор Сибииргэ Арассыыйа Уһук Илин (Дальнай Востогун) территориятын эмиэ киллэрэллэр, оннооҕор Арассыыйаны барытын киллэрэр дьон эмиэ бааллар. Сибиир хотугулуу илин өттүгэр Саха Сирэ сытар. Обь өрүс тардыыта Арҕаа Сибиир диэн ааттанар, Енисей уонна Өлүөнэ тардыылара — Илин Сибиир.
Сибиир улахан өрүстэрэ — Обь, Иртыш, Енисей, Өлүөнэ, Амур. Улахан күөллэрэ — Байкаал уонна Убсу-Нур.
Сороҕор Сибиир соҕуруу кыраныыссатынан Алтаай, Сайаан хайаларын уонна Байкаал күөлү ааттыыллар, оччоҕо Алтаайы, тувааны уонна Байкаал кэтэҕин (Бурятия уонна Забайкальскай кыраайы) туспа туталлар.
Улахан куораттара: Новосибирскай, Омскай, Красноярскай, Барнаул, Новокузнецкай, Владивосток, Хабаровскай, Иркутскай, Томскай, Дьокуускай.
Саамай үрдүк чыпчаала — Ключевской сопка диэн Камчааткаҕа баар вулкан.
Бүтүн Арассыыйатааҕы 2002 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн Сибииргэ киллэриллэр уокуруктарга (УФО, СФО уонна ДВФО) барыта ~ 39 130 000 кэриҥэ киһи олорор эбит, ол аата Арассыыйа федерациятын түөрт гыммыт биир кэриҥэ (26,96 %).