బ్రహ్మోస్
భారత రష్యాలు సంయుక్తంగా అభివృద్ధి చేసిన సూపర్సోనిక్ క్రూయిజ్ క్షిపణి / From Wikipedia, the free encyclopedia
బ్రహ్మోస్, మధ్య పరిధి గల, ర్యామ్జెట్ ఇంజనుతో పనిచేసే, సూపర్ సోనిక్ వేగంతో ప్రయాణించే క్రూయిజ్ క్షిపణి. నేలపై నుండి, సముద్రంపై నుండి (యుద్ధ నౌకల నుండి), సముద్రం లోపల నుండి (జలాంతర్గాముల నుండి), ఆకాశం నుండి (యుద్ధ విమానాల నుండి) ఈ క్షిపణిని ప్రయోగించవచ్చు. భారత్కు చెందిన భారత రక్షణ పరిశోధన అభివృద్ధి సంస్థ, రష్యాకు చెందిన NPO మషినోస్ట్రోయేనియాలు సంయుక్తంగా ఏర్పాటు చేసిన బ్రహ్మోస్ ఏరోస్పేస్ లిమిటెడ్ సంస్థ భారత్లో ఈ క్షిపణిని తయారు చేస్తోంది.[14] ఇది ప్రపంచంలోని ఏకైక స్వల్ప శ్రేణి సూపర్ సోనిక్ మిస్సైల్ ( నౌక క్షిపణి). క్రూయిజ్ క్షిపణి P-800 ఓనిక్స్ సాంకేతికతపై ఆధారపడి ఈ క్షిపణిని తయారు చేసారు. భారత దేశంలోని బ్రహ్మపుత్ర నది, రష్యా లోని మోస్క్వా నది - ఈ రెండు పేర్లలోని మొదటి భాగాలను కలపగా ఏర్పడినదే బ్రహ్మోస్. హిందూ పురాణాల్లోని బ్రహ్మాస్త్రం ను ఈ పేరు ధ్వనింప జేస్తుంది.
బ్రహ్మోస్ | |
---|---|
రకం | క్రూయిజ్ క్షిపణి గాల్లోంచి ప్రయోగించే క్రూయిజ్ క్షిపణి నౌకా విధ్వంసక క్షిపణి భూదాడి క్షిపణి భూమి నుండి భూమికి ప్రయోగించే క్షిపణి |
అభివృద్ధి చేసిన దేశం | India Russia |
సర్వీసు చరిత్ర | |
సర్వీసులో | 2006 నవంబరు |
వాడేవారు | Indian Army Indian Navy Indian Air Force |
ఉత్పత్తి చరిత్ర | |
తయారీదారు | బ్రహ్మోస్ ఏరోస్పేస్ లిమిటెడ్[1] |
ఒక్కొక్కదాని వెల | $ 27.3 లక్షలు |
వివిధ రకాలు | నౌక నుండి ప్రయోగించే రకం భూమి నుండి ప్రయోగించే రకం జలాంతర్గామి నుండి ప్రయోగించే రకం గాలిలో నుండి ప్రయోగించే రకం బ్రహ్మోస్-2 |
విశిష్టతలు | |
బరువు | 3,000 kg (6,600 lb) 2,500 kg (5,500 lb) (air-launched) |
పొడవు | 8.4 m (28 ft) |
వ్యాసం | 0.6 m (2.0 ft) |
వార్హెడ్ | 200 kg (440 lb) conventional semi-armour-piercing and nuclear[2][3] 300 kg (660 lb) (air-launched) |
ఇంజను | మొదటి దశ: ఘన ఇంధన రాకెట్ బూస్టరు రెండవ దశ: ద్రవ ఇంధన ర్యామ్జెట్ |
ఆపరేషను పరిధి | Surface/Sea Platform - 450 km (280 mi; 240 nmi) (original/export)[4][5] To be upgraded to 600 km (370 mi; 320 nmi)[6] Air Platform - 400 km (250 mi; 220 nmi)[7] |
ఫ్లైట్ సీలింగు | 14 km (46,000 ft)[3] |
ఫ్లైటు ఎత్తు | సముద్ర తలాన్ని తాకుతూ వెళ్ళే క్షిపణి: సముద్ర తలం నుండి కేవలం 3–4 మీటర్ల ఎత్తులో ప్రయాణిస్తుంది.[3][8] |
వేగం | Mach 2.8 – Mach 3 (3,400–3,700 km/h; 2,100–2,300 mph; 0.95–1.0 km/s)[1][9] |
గైడెన్స్ వ్యవస్థ | Mid-course guidance by INS Terminal guidance by Active radar homing GPS/GLONASS/Indian Regional Navigation Satellite System/GAGAN satellite guidance using G3OM[10][11][12] |
కచ్చితత్వం | 1 మీ. వర్తుల దోష పరిధి[13] |
లాంచి ప్లాట్ఫారం | Ship, submarine, aircraft (under testing), and land-based mobile launchers. |
ప్రస్తుతం ప్రపంచంలో ఉన్న నౌకా విధ్వంసక క్షిపణు లన్నిటిలోకీ బ్రహ్మోస్ అత్యంత వేగవంతమైనది.[15][16][17][18] ఈ క్షిపణి మ్యాక్ 2.8 - 3.0 వేగంతో ప్రయాణిస్తుంది.[9] భూమ్మీద నుండి, ఓడ మీదనుండి ప్రయోగించగల రకాలను ఈసరికే మోహరించారు. విమానం నుండి ప్రయోగించే రకం క్షిపణిని 2019 లో మోహరించారు.[19] జలాంతర్గామి నుండి ప్రయోగించగల రకాలు ప్రస్తుతం పరీక్షల్లో ఉన్నాయి.[20] బ్రహ్మోస్-2 గా పిలువబడుతున్న హైపర్సోనిక్ రకం క్షిపణి ప్రస్తుతం అభివృద్ధిలో ఉంది. మ్యాక్ 7 వేగంతో ప్రయాణించగల ఈ క్షిపణి చేరికతో గాల్లోంచి శీఘ్రంగా దాడి చేయగల సామర్థ్యం భారత్కు పెరుగుతుంది. 2017 నాటికి ఇది పరీక్షలకు సిద్దమౌతుందని భావించారు.[21]
బ్రహ్మోస్ ను ఒక మధ్య పరిధి క్షిపణిగా నిర్మించాలని భారత్ ఆశించినప్పటికీ, రష్యా దీన్ని తక్కువ పరిధి క్షిపణిగా తయారు చెయ్యాలని అనుకుంది. క్షిపణి సాంకేతికత నియంత్రణ వ్యవస్థ నిబంధనలకు లోబడి ఉండడం కోసం రష్యా దీన్ని ఎంచుకుంది. క్షిపణి మార్గ నిర్దేశక వ్యవస్థను బ్రహ్మోస్ ఏరోస్పేస్ తయారు చేసింది. క్షిపణికి ఆర్డర్లు 1300 కోట్ల డాలర్ల వరకూ ఉండవచ్చని అంచనా.[22][23]
2016 లో భారత్ క్షిపణి సాంకేతికత నియంత్రణ వ్యవస్థలో సభ్యునిగా చేరడంతో క్షిపణి పరిధికి సంబంధించిన పరిమితి తొలగిపోయింది. 2019 లో భారత్, బ్రహ్మోస్ క్షిపణి పరిధిని 650 కి.మీ. లకు పెంచింది. అంతిమంగా ఈ క్షిపణి పరిధిని 1500 కి.మీ. కు పెంచాలనేది భారత్ లక్ష్యం.[24][25][26][27]