เครือจักรภพโปแลนด์–ลิทัวเนีย
รัฐราชาธิปไตยทวิสมาพันธ์ในทวีปยุโรป ดำรงอยู่ระหว่าง ค.ศ. 1569 ถึง 1795 / From Wikipedia, the free encyclopedia
เครือจักรภพโปแลนด์-ลิทัวเนีย (โปแลนด์: Rzeczpospolita Obojga Narodów; อังกฤษ: Polish-Lithuanian Commonwealth) มีชื่อเป็นทางการว่า ราชอาณาจักรโปแลนด์และแกรนด์ดัชชีลิทัวเนีย (Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie; Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania) เป็นสองรัฐสมาพันธรัฐ[11] บางครั้งเรียกเป็นสหพันธรัฐ[12] ของโปแลนด์และลิทัวเนียที่มีพระมหากษัตริย์ โดยดำรงตำแหน่งทั้งพระมหากษัตริย์โปแลนด์และแกรนดฺดยุกแห่งลิทัวเนีย ถือเป็นหนึ่งในประเทศที่ใหญ่ที่สุด[13][14] และมีประชากรมากที่สุดในยุโรปช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 16 ถึง 17 ในช่วงที่มีพื้นที่มากที่สุดเมื่อต้นคริสต์ศตวรรษที่ 17 เครือจักรภพครอบคลุมพื้นที่เกือบ 1,000,000 km2 (400,000 sq mi)[15][16] และใน ค.ศ. 1618 มีประชากรหลากหลายชาติพันธุ์เกือบ 12 ล้านคน[17][18] โดยมีภาษาโปแลนด์กับภาษาละตินเป็นภาษาราชการ
เครือจักรภพโปแลนด์–ลิทัวเนีย | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1569–1795[1] | |||||||||||||||
เขตแดนเครือจักรภพโปแลนด์-ลิทัวเนีย (เขียว) กับรัฐบริวาร (เขียวอ่อน) ในช่วงสูงสุดเมื่อ ค.ศ. 1619 | |||||||||||||||
เมืองหลวง | |||||||||||||||
ภาษาทั่วไป | ทางการ: โปแลนด์และละติน | ||||||||||||||
ศาสนา | ทางการ: โรมันคาทอลิก[3] | ||||||||||||||
การปกครอง |
| ||||||||||||||
พระมหากษัตริย์ / แกรนด์ดยุก | |||||||||||||||
• 1569–1572 (องค์แรก) | ซีกิสมุนด์ที่ 2 เอากุสตุส | ||||||||||||||
• 1764–1795 (องค์สุดท้าย) | สตาญิสวัฟที่ 2 เอากุสตุส | ||||||||||||||
สภานิติบัญญัติ | แซย์ม | ||||||||||||||
• สภาสูง | วุฒิสภา | ||||||||||||||
• สภาล่าง | สภาผู้แทนราษฎร | ||||||||||||||
ยุคประวัติศาสตร์ | สมัยใหม่ตอนต้น | ||||||||||||||
• จัดตั้งสหภาพ | 1 กรกฎาคม 1569 | ||||||||||||||
• การแบ่งครั้งที่ 1 | 5 สิงหาคม ค.ศ. 1772 | ||||||||||||||
3 พฤษภาคม ค.ศ. 1791 | |||||||||||||||
23 มกราคม ค.ศ. 1793[1] | |||||||||||||||
• การแบ่งครั้งที่ 3 | 24 ตุลาคม 1795[1] | ||||||||||||||
พื้นที่ | |||||||||||||||
1582[8] | 815,000 ตารางกิโลเมตร (315,000 ตารางไมล์) | ||||||||||||||
1618[9][10] | 1,000,000 ตารางกิโลเมตร (390,000 ตารางไมล์) | ||||||||||||||
ประชากร | |||||||||||||||
• 1582[8] | ~8,000,000 | ||||||||||||||
|
เครือจักรภพก่อตั้งขึ้นใน ค.ศ. 1569 โดยสหภาพลูบลิน (Union of Lublin) ซึ่งรวมราชอาณาจักรโปแลนด์เข้ากับแกรนด์ดัชชีลิทัวเนียมาจนถึงวันที่ 3 พฤษภาคม ค.ศ. 1791 เครือจักรภพมีได้ครอบคลุมเพียงดินแดนโปแลนด์และลิทัวเนียเท่านั้น แต่ยังรวมดินแดนทั้งหมดของเบลารุสและลัตเวีย ดินแดนส่วนใหญ่ของยูเครนและเอสโตเนีย รวมถึงบางส่วนของประเทศรัสเซียปัจจุบัน (แคว้นสโมเลนสค์และคาลินินกราด)
เครือจักรภพโปแลนด์-ลิทัวเนียเป็นอาณาจักรที่ก่อตั้งจากอาณาจักรสองแห่งที่มีความสัมพันธ์กันอย่างไม่เป็นทางการมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1386 ระบบการปกครองที่มักจะเรียกกันว่า “ประชาธิปไตยของชนชั้นสูง” (Noble's democracy) หรือ “เสรีภาพทอง” ซึ่งเป็นการปกครองโดยเจ้าผู้ครองนครที่ปกครองตามกฎหมายและสภานิติบัญญัติเซย์ม (Sejm) ที่ควบคุมโดยขุนนาง (szlachta) ระบบที่ว่านี้เป็นรากฐานของระบบประชาธิปไตยอย่างกว้าง ๆ ในสมัยใหม่[19] และระบอบราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญเมื่อ ค.ศ. 1791[20][21][22] รวมทั้งระบบสหพันธรัฐ.[23] แม้ว่ารัฐทั้งสองแต่เดิมมีฐานะเท่ากันอย่างเป็นทางการ แต่ตามความเป็นจริงโปแลนด์มักจะมีอำนาจเหนือกว่า[24]
เครือจักรภพโปแลนด์–ลิทัวเนียมีความหลากหลายทางชาติพันธุ์และเสรีภาพในการนับถือศาสนาสูง ซึ่งยืนยันจากพระราชบัญญัติสมาพันธรัฐวอร์ซอใน ค.ศ. 1573[25][26][lower-alpha 2] แต่เสรีภาพจะมากหรือน้อยก็ขึ้นอยู่กับสมัย[27] โดยรัฐธรรมนูญฉบับ ค.ศ. 1791 ยอมรับให้นิกายโรมันคาทอลิกเป็น "ศาสนาหลัก" แต่ยังคงให้เสรีภาพทางศาสนา ซึ่งต่างจากสมาพันธรัฐวอร์ซอ[22]
หลังผ่านยุครุ่งเรืองมาหลายทศวรรษ[28][29][30] เครือจักรภพจึงเข้าสู่ยุคการเสื่อมถอยทางการเมือง[22][31] การทหาร และเศรษฐกิจที่ยืดเยื้อ[32] ความอ่อนแอที่เติบโตขึ้นนำไปสู่การแบ่งเครือจักรภพให้แก่เพื่อนบ้าน (ออสเตรีย, ปรัสเซีย และรัสเซีย) ในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 18 ก่อนการล่มสลายไม่นาน เครือจักรภพได้ทำการปฏิรูปครั้งใหญ่และจัดตั้งรัฐธรรมนูญฉบับวันที่ 3 พฤษภาคม ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญที่ผ่านการประมวลฉบับแรกในประวัติศาสตร์ยุโรปสมัยใหม่ และอันที่สองในประวัติศาสตร์โลกสมัยใหม่ ตามหลังรัฐธรรมนูญสหรัฐ[33][34][35][36][37]