Qazib olinadigan yoqilgʻi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Fotoalbom yoqilg'i - bu yoqilg'i sifatida qazib olinadigan va yondiriladigan, o'lik o'simliklar va hayvonlarning qoldiqlaridan yer qobig'ida tabiiy ravishda hosil bo'lgan uglevodorodli materialdir. Asosiy qazib olinadigan yoqilg'i ko'mir, xom neft va tabiiy gazdir[1]. Fotoalbom yoqilg'ilarni to'g'ridan-to'g'ri issiqlik bilan ta'minlash (masalan, pishirish yoki isitish uchun), dvigatellarni quvvatlantirish (avtomobillardagi ichki yonuv dvigatellari kabi) yoki elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun yondirilishi mumkin[2]. Ba'zi qazilma yoqilg'ilar yonishdan oldin kerosin, benzin va propan kabi maxsulotlarga qayta ishlanadi. Fotoalbom yoqilg'ilarning kelib chiqishini quydagicha tushinish mumkin, ya'ni: fotosintez natijasida hosil bo'lgan organik molekulalarni (ko'milgan o'lik organizmlar) anaerobik parchalanishidir[3].
Bu maqolada bir qancha muammolar mavjud. Iltimos, ularni tuzatib yordam qiling yoki shu muammolarni munozara sahifasida muhokama qiling.
|
|
|||||||
Asosiy qazib olinadigan yoqilg'ilar: gaz, neft va ko'mir. | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
2019-yilda dunyoda birlamchi energiya iste'molining 84 foizi va elektr energiyasining 64 foizi fotoalbom yoqilg'ilarga to'g'ri keldi[4] . Qazib olinadigan yoqilg'ining keng miqyosda yonishi atrof- muhitga jiddiy zarar yetkazadi. Inson faoliyati natijasida hosil bo'lgan karbonat angidridning (CO 2 ) 80% dan ortig'i ularni yoqish natijasida hosil bo'ladi. Yerdagi tabiiy jarayonlar, buning faqat kichik bir qismini olib tashlashi mumkin. Shu sababli, atmosferadagi karbonat angidridning yiliga milliard tonnaga ko'payishi kuzatilmoqda[5]. Fotoalbom yoqilg'ilarning yonishi global isish va okeanlarning kislotalanishiga olib keladigan issiqxona gazlari emissiyasining asosiy manbayi hisoblanadi. Bundan tashqari, havo ifloslanishi tufayli o'limning ortishi qazib olinadigan yoqilg'i zarralari bilan bog'liq. Hisob-kitoblarga ko'ra, bu global yalpi ichki mahsulotning 3% dan ortig'ini tashkil qiladi[6] va qazib olinadigan yoqilg'idan voz kechish har yili millionlab odamlarning hayotini saqlab qoladi[7].
2021-yilda Xalqaro energetika agentligi, agar global iqtisodiyot va jamiyat iqlim o'zgarishining eng yomon ta'siridan qochishni va iqlim o'zgarishini yumshatish bo'yicha xalqaro maqsadlarga erishishni istasa, qazib olinadigan yoqilg'ini qazib olish bo'yicha yangi loyihalarni amalga oshirishni to'xtatish kerak degan xulosaga keldi[8].