Qishloq xoʻjaligining ifloslanishi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Qishloq xoʻjaligining ifloslanishi–atrofdagi ekotizimlarga yoki odamlarga va ularning iqtisodiy manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin boʻlgan, atrof-muhitning ifloslanishi yoki degradatsiyasiga olib keladigan dehqonchilikning biotik va abiotik amaliyotlarini bildiradi. Ifloslanish turli xil manbalardan kelib chiqishi mumkin, jumladan, suvning nuqtali manbadan ifloslanishi (bitta oqizish nuqtasidan) keng tarqalgan, landshaft darajasidagi sabablarda, shuningdek, nuqtadan tashqari manbadan ifloslanishi va havoning ifloslanishi deb nomlangan sabablar mavjud. Bu ifloslantiruvchi moddalar atrof-muhitga kirgach, atrofdagi ekotizimlarga bevosita taʼsir koʻrsatishi mumkin, yaʼni mahalliy yovvoyi tabiatning nobud boʻlishi yoki ichimlik suvining ifloslanishi, shuningdek, qishloq xoʻjaligi oqimi kabi quyi oqim taʼsiri natijasida katta suvlarda toʻplangan jismlar oʻlik zonalarni yuzaga keltiradi.
Boshqaruv amaliyoti yoki ularni bilmaslik ushbu ifloslantiruvchi moddalar miqdori va taʼsirida hal qiluvchi rol oʻynaydi. Boshqaruv usullari hayvonlarni boshqarish va yashash joylari bilan taʼminlashdan tortib, global qishloq xoʻjaligi amaliyotida pestitsidlar va oʻgʻitlarlardan foydalanishga qadar boʻlgan jarayonlarni qamrab oladi. Notoʻgʻri boshqaruv amaliyotlari hayvonlarni boqish operatsiyalarini notoʻgʻri boshqarish, haddan tashqari yaylovlarni shudgorlash, oʻgʻitlar va pestitsidlarni notoʻgʻri, ortiqcha yoki nooʻrin tarzda ishlatishni oʻz ichiga oladi.
Qishloq xoʻjaligining ifloslantiruvchi moddalari suv sifatiga katta taʼsir koʻrsatadi va ular koʻllar, daryolar, botqoqlar, kichik daryolar va yer osti suvlarida uchraydi. Qishloq xoʻjaligidagi ifloslantiruvchi moddalarga choʻkindi moddalar, ozuqa moddalari, patogenlar, pestitsidlar, metallar va tuzlar kiradi[1]. Chorvachilik qishloq xoʻjaligida atrof-muhitga kiradigan ifloslantiruvchi moddalarni hajmi bilan katta taʼsir koʻrsatadi. Lagunlarda va maxsus joylarda goʻngni toʻgʻri saqlash va dalalarga goʻng sepilishi toʻgʻri boshqarilmasa, goʻng tarkibidagi bakteriyalar va patogenlar, daryolar va yer osti suvlariga kirib borishi mumkin[2].
Yerdan foydalanishning oʻzgarishi, chorvachilik va dehqonchilik amaliyotlari va qishloq xoʻjaligi faoliyati natijasida havoning ifloslanishi iqlim oʻzgarishiga katta taʼsir koʻrsatadi va bu muammolarni hal qilish IPCC Iqlim oʻzgarishi va yer boʻyicha maxsus hisobotining asosiy qismidan oʻrin olgan[3].