Rối loạn nhân cách ranh giới
From Wikipedia, the free encyclopedia
Rối loạn nhân cách ranh giới (tiếng Anh: borderline personality disorder, viết tắt là BPD), còn được gọi là rối loạn nhân cách tâm trạng không ổn định,[10] là một bệnh tâm lý có đặc trưng là việc thường xuyên có những mối quan hệ bất ổn, nhìn nhận bản thân một cách bóp méo, và có những phản ứng cảm xúc dữ dội.[5][6][11]
Rối loạn nhân cách ranh giới | |
---|---|
Tên khác | |
Bức họa Tuyệt vọng (1894) của Edvard Munch, người được cho là đã phải sống chung với rối loạn nhân cách ranh giới[3][4] | |
Khoa/Ngành | Tâm thần |
Triệu chứng | Sự bất ổn trong các mối quan hệ, bản ngã và cảm xúc; bốc đồng; hành vi tự hại và tự sát lặp lại; sợ bị bỏ rơi; cảm giác trống rỗng kéo dài; tức giận vô lý; cảm thấy tách rời với thực tại[5][6] |
Biến chứng | Tự sát[5] |
Khởi phát | Đầu độ tuổi trưởng thành[6] |
Diễn biến | Lâu dài[5] |
Nguyên nhân | Chưa rõ[7] |
Yếu tố nguy cơ | Tiền sử gia đình, sang chấn tâm lý, bị lạm dụng[5][8] |
Phương pháp chẩn đoán | Dựa trên các triệu chứng do người bệnh miêu tả[5] |
Chẩn đoán phân biệt | Rối loạn nhân dạng, rối loạn tâm trạng, hậu chấn tâm lý, hậu chấn tâm lý phức tạp, rối loạn sử dụng chất gây nghiện, rối loạn nhân cách kịch tính, ái kỷ hoặc chống xã hội[6][9] |
Điều trị | Trị liệu hành vi[5] |
Tiên lượng | Tiến triển theo thời gian[6] |
Dịch tễ | 1,6% dân số mỗi năm[5] |
Bệnh nhân thường có hành vi tự hại cũng như những hành vi nguy hiểm khác.[5] Họ cũng có thể cảm thấy trống rỗng, sợ bị bỏ rơi và tách rời với thực tại.[5] Các triệu chứng của BPD có thể bị kích hoạt bởi những điều mà người khác xem là bình thường.[5] BPD thường khởi phát ở đầu độ tuổi trưởng thành và xảy ra trong nhiều bối cảnh khác nhau.[6] Lạm dụng chất gây nghiện, trầm cảm và rối loạn ăn uống thường có liên hệ với BPD.[5] Khoảng 10% người bệnh tử vong do tự sát.[5][6] BPD thường bị mang tiếng xấu cả trên các phương tiện truyền thông và trong lĩnh vực tâm lý học.[12]
Nguyên nhân dẫn đến BPD vẫn chưa được hiểu rõ nhưng có khả năng bị gây ra bởi các yếu tố di truyền, thần kinh, môi trường và xã hội.[5][7] Người có thành viên trong gia đình mắc BPD có nguy cơ mắc bệnh cao hơn khoảng năm lần.[5] Các sự kiện tiêu cực trong cuộc đời cũng đã cho thấy là yếu tố dẫn đến BPD.[8] Nguyên lý của bệnh dường như có liên quan đến mạng lưới nơron ở phía trước hệ limbic.[8] Theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn tâm thần (DSM) do Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ xuất bản, BPD được xem là một dạng rối loạn nhân cách cùng với chín dạng rối loạn khác.[6] Bệnh cần phải được phân biệt với vấn đề về nhân dạng hay rối loạn sử dụng chất gây nghiện, bên cạnh các bệnh lý khác.[6]
BPD được điều trị bằng các liệu pháp trị liệu tâm lý như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hay liệu pháp hành vi biện chứng (DBT).[5] DBT có thể làm giảm nguy cơ tự sát ở người mắc BPD.[5] Việc trị liệu có thể được tiến hành một cách riêng tư hay theo nhóm.[5] Tuy BDP không thể chữa được bằng thuốc nhưng chúng có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh.[5] Các trường hợp nghiêm trọng có thể cần phải được nhập viện.[5]
Hàng năm, tỷ lệ dân số thế giới là bệnh nhân BPD được ước tính khoảng 1,6%, nhưng có thể lên tới 6%.[5][6] Nữ giới được chẩn đoán mắc bệnh nhiều gấp ba lần nam giới.[6] Có vẻ như bệnh ít phổ biến hơn ở người lớn tuổi.[6] Một nửa số người mắc BPD sẽ có sự tiến triển trong khoảng thời gian 10 năm.[6] Người bệnh thường cần đến một lượng hỗ trợ y tế lớn.[6] Cách đặt tên cho bệnh hiện vẫn đang được tranh luận, đặc biệt là về việc dùng từ ranh giới.[5]