Israel
From Wikipedia, the free encyclopedia
O Estau d'Israel (en hebreu יִשְרָאֵל, Yisra'el, en arabe إسرائيل, Isrā'īl, oficialment Estau d'Israel, מְדִינַת יִשְרָאֵל, Medinat Yisra'el; en arabe: دَوْلَةْ إِسْرَائِيل, Dawlat Isrā'īl), ye un país d'Asia que situau a o canto d'a mar Mediterrania, en a zona conoixida como Orient Meyo. Dende a suya creyación en 1948 por a Organización d'as Nacions Unidas, l'estau d'Israel s'autodefine como l'estau d'os pueblo chodigo y como hereu d'o reino d'Israel de que en charra a Biblia, amás de como hereu d'o reino de Chudea.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Estau d'Israel מדינת ישראל دولة إسرائيل | |||||
| |||||
Lema nacional: No'n tien | |||||
Himno nacional: Hatikvah | |||||
Capital • Población • Coordenatas |
Cherusalem[1] 704.900 (2004) 31°47' N 35°13' E | ||||
Mayor ciudat | Cherusalem | ||||
Idiomas oficials | Hebreu, arabe | ||||
Forma de gubierno President Primer ministro |
Republica parlamentaria Isaac Herzog (יצחק הרצוג) Benjamin Netanyahu (בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ) | ||||
Independencia • Calendata |
D'o Reino Uniu 14 de mayo de 1948 | ||||
Superficie • Total • % augua Mugas Costas |
Posición 153º 20.770[2] km² 2 1.017 km[2] 273 km[2] | ||||
Población • Total • Densidat |
Posición 97º 8.502.900 (2016)[3] 387,63 hab/km² | ||||
PIB (PPA) • Total (2010) • PIB per capita |
Posición 46º US$ 218.490 millons[5] US$ 29.404[6] | ||||
Moneda | Nuevo sheqel (₪, ILS ) | ||||
Chentilicio | Israelín/a[7] u israelita[7] | ||||
Zona horaria • en Verano |
EET (UTC+2) EEST (UTC+3) | ||||
Dominio d'Internet | .il | ||||
Codigo telefonico | +972 | ||||
Prefixo radiofonico | 4XA-4XZ, 4ZA-4ZZ | ||||
Codigo ISO | 376 / ISR / IL | ||||
Miembro de: [2] ONU; Unesco; OMC; FICR; FMI; OEA (observador); OSCE; OMS entre atros. | |||||
¹Tel Aviv ye a capital d'Israel reconoixida internacionalment, pero seguntes o gubierno israelín, Costa Rica y El Salvador a capital ye Cherusalem. |
Muga a lo norte con o Liban y Siria, a l'este con Chordania y Cischordania, a l'ueste con a mar Mediterrania y a lo sud con o golfo d'Aqaba (Mar Roya) y Echipto. Amás, tien costas en a mar Muerta y tamién en a mar de Galilea, que son en realidat dos lacos interiors.
A suya población ye de 8.502.900 habitants (2016)[3] en una superficie de 20.770 km²,[2] con una densidat de población de 387,63 hab/km².
O país ye independient dende o 14 de mayo de 1948, y declara tener como a suya capital a ciudat de Cherusalem,[1] feito no reconoixito por a comunidat internacional, que considera que a capital d'Israel ye a ciudat de Tel Aviv, que ye tamién a mayor ciudat (encara que en sería Cherusalem seguntes as afirmacions israelianas) y o centro financiero d'o país. Israel ye miembro d'a Organización d'as Nacions Unidas.
Cuan o país proclamó a suya independencia (d'antis mas feba parte d'o Mandato britanico de Palestina), prencipió una guerra con a población arabe (os palestins) y con os países arabes mugants, que no acceptaban pas a partición de Palestina establida por a ONU entre arabes y chodigos. En a Guerra Arabe-israelina de 1948 y en as guerras posteriors, Israel ocupó territorios que perteneixeban, seguntes os plans de partición establitos por a Organización d'as Nacions Unidas, a os palestins, u mesmo a países mugants, como ye o caso d'o Golán, un territorio que fa parte de Siria y que Israel diz que fa parte d'o suyo territorio. En l'actualidat, Israel controla os territorios de Cischordania, Gaza y o Golán. O conflicto israelo-palestinián ye uno d'os prencipals problemas d'Israel.
Encara que a mayor parte d'os ciudadans israelins practican o chudaísmo, tamién i viven comunidaz musulmanas, cristianas, drusas y samaritanas. O país ye o solo país d'o mundo a on o chudaísmo ye a relichión d'a mayor parti d'a población, estndo a relichión d'alto u baixo o 80% d'a poblacón israelina. Israel tien dos luengas oficials, l'hebreu y l'arabe.
Politicament, Israel s'articula como una democracia parlamentaria en un rechimen de gubierno republicano, en o cual bi ha un president con funcions mas que mas representativas y un primer ministro qui, como s'escayece en os rechimens parlamentarios, controla l'acción de gubierno y responde debant d'o Parlamento. Antiparte, o poder chudicial ye exercito por a Cort Suprema d'Israel, que ye a mas alta instancia chudicial d'o país y tien a función d'o control de constitucionalidat d'as leis y tamién d'o control churisdiccional d'as decisions d'opoder executivo.
A economía d'Israel ye a economía mas desembolicada d'a suya redolada, estando a 41ena economía mundial, estando o suyo producto interior bruto per capita uno d'os mas elevaus d'a suya redolada. En 2010 o país s'integró en a OCDE.