Tutankhamun
From Wikipedia, the free encyclopedia
Bha Tutankhamun (cuideachd: Tutankhamen, Tutankhaten, Tutankhamon[1] 'na phàraoh ann an 18mh rìoghrachas na h-Èipheit. Bha e a’ riaghladh mu thuaiream eadar 1332 agus 1323 RC rè linn ann an eachdraidh na h-Èipheit air a bheil an Rìoghachd Ùr (no Linn na h-Impireachd Ùr uaireannan). On a chaidh a lorg, canar Rìgh Tut ris gu tric. Bha ainm tùsail, Tutankhaten, a’ ciallachadh "dealbh beò Aten" agus tha Tutankhamun a’ ciallachadh "dealbh beò Amun". Ann an dealbh-sgrìobhadh na h-Èipheite, sgrìobhar ainm mar Amen-tut-ankh a ghnàth an cois gnàthas an luchd-sgrìobhaidh a chuireadh ainm dè aig toiseach abairt mar urram dhan dia.[2] Dh'fhaoidte gur esan an neach air a bheil Nibhurrereya ann an litrichean Amarna agus tha deagh-choltas gur esan Rìgh Rathotis 18mh rìoghrachas na h-Èipheit a bha a’ riaghlaidh, a-rèir an eachdraidhe Manetho, fad naoidh bliadhna, faid a tha a-rèir an tionndaidh dhen Epitome aig Manetho a sgrìobh Flavius Josephus.[3]
Tutankhamun | |||
---|---|---|---|
1332 BCE - 1323 BCE ← Smenkhkare (en) , Neferneferuaten (en) - Ay (en) → | |||
Beatha | |||
Ainm slàn | Tutankhaten | ||
Breith | Amarna (en) , 1341 BCE | ||
Dùthaich | New Kingdom of Egypt | ||
Àite-fuirich | unknown value | ||
Bàs | Memphis (en) , 1323 BCE | ||
Àite-adhlacaidh | tomb of Tutankhamun (en) | ||
Nàdar a’ bhàis | adhbharan nàdarra (Mailèiria) | ||
Teaghlach | |||
Athair | Akhenaten | ||
Màthair | A' Bhan-tighearna Òg | ||
Cèile | Ankhesenamun (en) | ||
Clann | |||
Bràithrean ⁊ peathraichean | |||
Fine | 18mh rìgh-shliochd na h-Èipheit | ||
Foghlam | |||
Cànain | Middle Egyptian (en) | ||
Dreuchd | |||
Dreuchd | riaghladair |
Chaidh tuama Tutankhamun a lorg le Howard Carter agus Iarla Chaernarfon[4][5] ann an 1922 agus leis gun robh e cha mhòr gun mhilleadh, ’s e naidheachd mhòr a bha ann air feadh an t-saoghail. Dhùisg e ùidh am measg nan daoine san Èipheit àrsaidh a-rithist agus tha aghaidh-choimheach Tutankhamun (ri fhaicinn ann an Taigh-tasgaidh na h-Èipheit) ainmeil air feadh an t-saoghail fhathast. Chaidh buill-ealain às an tuam a thaisbeanadh dhan phoball air feadh an t-saoghail thairis air na bliadhnaichean. Chaidh rannsachadh DNA a dhèanamh air agus sheall an rannsachadh sa Ghearran 2010 gur esan mac Akhenaten (mumaidh KV55). Bu mhumaidh KV35YL (is chan eil fhios dè an t-ainm a bha oirre) an dà chuid piuthair agus bean Akhenaten. A dh’aindeoin sin, tha cinnt gur ise am mumaidh air a bheil a’ Bhaintighearna Òg a chaidh a lorg san tuama KV35.[6] A chionn ’s gun do chaochail grunnan dhe na daoine a rannsaich tuama Tutankhamun air dòigh caran "annasach", tha cuid am measg an t-sluaigh dhen bheachd gun do chaochail iad ri linn mallachd nam phàraoh.[7]