കിഴക്കൻ ബ്ലോക്ക്
From Wikipedia, the free encyclopedia
സോവിയറ്റ് യൂണിയന്റെയും അതിന്റെ പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തിന്റെയും അതായത്, കമ്മ്യൂണിസത്തിന്റെ സ്വാധീനത്തിൽ മധ്യ യൂറോപ്പ്, കിഴക്കൻ യൂറോപ്പ്, പൂർവ്വേഷ്യ, തെക്കുകിഴക്കൻ ഏഷ്യ എന്നിവിടങ്ങളിലെ സോഷ്യലിസ്റ്റ് രാജ്യങ്ങളുടെ കൂട്ടമായിരുന്നു കിഴക്കൻ ബ്ലോക്ക് അഥവാ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് ബ്ലോക്ക്, സോഷ്യലിസ്റ്റ് ബ്ലോക്ക്, സോവിയറ്റ് ബ്ലോക്ക്. മുതലാളിത്ത പാശ്ചാത്യ ബ്ലോക്കിനെതിരായി 1947–1991 ലെ ശീതയുദ്ധകാലത്ത് ഇത് നിലനിന്നിരുന്നു.
കിഴക്കൻ ബ്ലോക്കിനെ പലപ്പോഴും "രണ്ടാം ലോകം" എന്നും, "ഒന്നാം ലോകം" എന്ന പദം പാശ്ചാത്യ ബ്ലോക്കിനെയും, "മൂന്നാം ലോകം" ഏഷ്യ, ആഫ്രിക്ക, ലാറ്റിൻ അമേരിക്ക എന്നിവിടങ്ങളിലെ ചേരിചേരാത്ത രാജ്യങ്ങളെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.
പടിഞ്ഞാറൻ യൂറോപ്പിൽ, കിഴക്കൻ ബ്ലോക്ക് എന്ന പദം സാധാരണയായി സോവിയറ്റ് യൂണിയനെയും, അതിന്റെ സാറ്റലൈറ്റ് രാജ്യങ്ങളെയും [1],കോമെകോൺ രാജ്യങ്ങളെയും[2] (COMECON) സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ഏഷ്യയിൽ, കിഴക്കൻ ബ്ലോക്ക് എന്ന പദം സാധാരണയായി മംഗോളിയൻ പീപ്പിൾസ് റിപ്പബ്ലിക്, സോഷ്യലിസ്റ്റ് റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് വിയറ്റ്നാം, ലാവോസ് പീപ്പിൾസ് ഡെമോക്രാറ്റിക് റിപ്പബ്ലിക്, പീപ്പിൾസ് റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് കമ്പുചിയ, ഡെമോക്രാറ്റിക് പീപ്പിൾസ് റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് കൊറിയ, പീപ്പിൾസ് റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് ചൈന[3] എന്നിവയെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.[4][5] അമേരിക്കൻ ഭൂഖണ്ഡത്തിൽ, സോവിയറ്റ് യൂണിയനുമായി സഖ്യമുണ്ടാക്കിയ രാജ്യങ്ങളിൽ 1961 മുതൽ ക്യൂബയും ഒരു ചെറിയ കാലയളവിൽ നിക്കരാഗ്വയും ഗ്രെനഡയും ഉൾപ്പെടുന്നു.
ബ്രെഷ്നെവ് സിദ്ധാന്തത്തിന്റെ കീഴിൽ, മറ്റ് സോഷ്യലിസ്റ്റ് രാജ്യങ്ങളിൽ ഇടപെടാനുള്ള അവകാശം സോവിയറ്റ് യൂണിയനിണ്ടായിരുന്നു. ഇതിന് മറുപടിയായി, ചൈന-സോവിയറ്റ് അതിർത്തി സംഘർഷത്തെ തുടർന്ന് ചൈന അമേരിക്കയുമായി ബന്ധങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുവാൻ തുടങ്ങി, പിന്നീട് സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയെ പരിഷ്കരിക്കുകയും ഉദാരവൽക്കരിക്കുകയും ചെയ്തു. അതേസമയം കിഴക്കൻ ബ്ലോക്ക് മുതലാളിത്ത ഒന്നാം ലോകവുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ സ്തംഭനാവസ്ഥയുടെ കാലഘട്ടം കണ്ടു.
1980 കളുടെ അവസാനത്തിൽ, സോവിയറ്റ് നേതാവ് മിഖായേൽ ഗോർബചേവ് കിഴക്കൻ ബ്ലോക്കിനെ പരിഷ്കരിക്കാനും ശീതയുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കാനും ഗ്ലാസ്നോസ്റ്റ് (സ്പഷടത), പെരെസ്ട്രോയിക്ക (പുനഃസംഘടനം) നയങ്ങൾ അവതരിപ്പിച്ചു. അത് ബ്ലോക്കിലുടനീളം അശാന്തി സൃഷ്ടിച്ചു.
1980 മുതലുള്ള പ്രക്ഷോബങ്ങളിൽ കിഴക്കൻ ബ്ലോക്ക് സർക്കാരുകൾ തകരുകയും, 1991-ിൽ സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ തകരുകയും, യൂറോപ്പിൽ കമ്യൂണിസ്റ്റ് ഭരണം ഏതാണ്ട് പൂർണമായും ഇല്ലാതാകുകയും ചെയ്തപ്പോൾ, ഏഷ്യൽ ചൈന, ലാവോ, വിയറ്റ്നാം, ഉത്തര അമേരിക്കയിൽ ക്യൂബയും മാത്രമായി അവശേഷിക്കുന്ന കമ്യൂണിസ്റ്റ് രാജ്യങ്ങൾ. ചൈനയെയും വിയറ്റ്നാമിനെയും സാധാരണയായി കൂടുതൽ "സംസ്ഥാന മുലാളിത്ത[6] രാജ്യങ്ങൾ" (State capitalism) എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്. ഉത്തര കൊറിയ മാർക്സിസം-ലെനിനിസത്തിന് പകരം ജൂച്ചെ എന്ന ദേശീയവാദ പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തെ സ്വീകരിച്ചു. കംബോഡിയയെയും കസാഖ്സ്ഥാനെയും ശീതയുദ്ധകാലത്തെ അതേ കിഴക്കൻ ബ്ലോക്ക് നേതാക്കൾ നയിക്കുന്നു, അവർ ഔദ്യോഗികമായി മാർക്സിസ്റ്റ്-ലെനിനിസ്റ്റ് രാജ്യങ്ങളല്ലെങ്കിലും. കൂടാതെ, "പുതിയ കിഴക്കൻ ബ്ലോക്ക്" എന്ന പദം അടുത്തിടെ ചൈനയുമായും റഷ്യയുമായും സഖ്യമുള്ള രാജ്യങ്ങളായ ഉത്തര കൊറിയ, ക്യൂബ, വെനസ്വേല, സിറിയ, ഇറാൻ, ബെലാറുസ്, സെർബിയ തുടങ്ങി നിരവധി രാജ്യങ്ങൾക്ക് ബാധകമാണ്. [7]