Uran
gazowy olbrzym, siódma w kolejności od Słońca planeta Układu Słonecznego / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Uran?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Uran – gazowy olbrzym, siódma od Słońca planeta Układu Słonecznego, trzecia pod względem wielkości i czwarta pod względem masy. Nazwa planety pochodzi od Uranosa, greckiego boga, uosobienia nieba (klasyczna greka: Οὐρανός), ojca Kronosa (Saturna) i dziada Zeusa (Jowisza). Choć jest widoczny gołym okiem[uwaga 2] podobnie jak pięć innych planet, umknął uwadze starożytnych obserwatorów z powodu małej jasności i powolnego ruchu po sferze niebieskiej[4]. William Herschel ogłosił odkrycie planety 13 marca 1781, po raz pierwszy w historii rozszerzając znane granice Układu Słonecznego. Uran to również pierwsza planeta odkryta przy pomocy teleskopu.
Zobacz też: inne znaczenia. |
Uran uchwycony przez Voyagera 2 – pierwszą i jak dotąd jedyną sondę goszczącą w tych rejonach | |||
Odkrywca | |||
---|---|---|---|
Data odkrycia | |||
Sposób odkrycia |
obserwacja teleskopowa | ||
Charakterystyka orbity (J2000) | |||
Ciało centralne | |||
Półoś wielka | |||
Obwód orbity | |||
Mimośród |
0,04716771[1] | ||
Perycentrum | |||
Apocentrum | |||
Okres orbitalny | |||
Synodyczny okres obiegu |
369,66[1] | ||
Prędkość ruchu |
6,49–7,11 km/s | ||
Długość węzła wstępującego |
74,22988°[1] | ||
Argument perycentrum |
96,73436°[1] | ||
Nachylenie orbity |
0,772°[1] | ||
Charakterystyka fizyczna | |||
Typ planety | |||
Masa | |||
Promień | |||
Promień równikowy | |||
Promień biegunowy | |||
Spłaszczenie |
0,02293[1] | ||
Pole powierzchni |
8,084×109 km² | ||
Objętość |
6,833×1013 km³ | ||
Gęstość |
1271 kg/m³[1] | ||
Okres obrotu |
−17,24 h[1] (obrót wsteczny) | ||
Prędkość obrotu |
9320 km/h | ||
Nachylenie osi obrotu |
82,23°[1] | ||
Przyspieszenie grawitacyjne | |||
Prędkość ucieczki |
21,3 km/s[1] | ||
Albedo |
0,488[1] | ||
Irradiancja | |||
Temperatura powierzchni | |||
Satelity naturalne |
28[2] (księżyce Urana) | ||
Skład atmosfery |
według objętości[1]:
| ||
|
Uran budową i składem chemicznym przypomina Neptuna, a obie planety mają odmienną budowę i skład niż większe gazowe olbrzymy: Jowisz i Saturn. Astronomowie czasem umieszczają je w oddzielnej kategorii „lodowych olbrzymów”. Atmosfera Urana, chociaż składa się głównie z wodoru i helu (podobnie jak atmosfery Jowisza i Saturna), zawiera więcej zamrożonych substancji lotnych (tzw. lodów) niż atmosfery większych planet-olbrzymów; są to substancje takie jak woda, amoniak i metan oraz śladowe ilości węglowodorów[5]. Jest najzimniejszą atmosferą planetarną w Układzie Słonecznym; minimalna temperatura to 49 K (−224 °C). Ma ona złożoną, warstwową strukturę. Uważa się, że jej najniższe chmury tworzy woda, a najwyższa warstwa chmur jest utworzona z kryształków metanu[5]. Z kolei wnętrze Urana składa się głównie z lodów i skał[6].
Podobnie jak inne planety-olbrzymy, Uran posiada system pierścieni, magnetosferę i liczne księżyce. System Urana ma unikatową konfigurację wśród planet, ponieważ jego oś obrotu jest silnie nachylona i znajduje się prawie w płaszczyźnie orbity planety. W tej sytuacji jego biegun północny i południowy leżą tam, gdzie równik większości innych planet[7]. Widziane z Ziemi pierścienie Urana czasami układają się wokół planety jak tarcza łucznicza, zaś regularne księżyce planety krążą wokół niej jak wskazówki zegara, a w pobliżu równonocy (jak na przełomie 2007 i 2008 roku) pierścienie planety są ustawione krawędzią do osi obserwacji. W 1986 obrazy z sondy Voyager 2 pokazały Urana jako planetę praktycznie pozbawioną wyróżniających się cech powierzchni w świetle widzialnym, bez pasm chmur i burz podobnych do istniejących na pozostałych planetach-olbrzymach[7]. Jednak w pierwszej dekadzie XXI w. obserwacje z Ziemi ukazały oznaki zmian pór roku i zwiększonej aktywności zjawisk pogodowych, gdy Uran zbliżył się do równonocy. Prędkość wiatru na Uranie może osiągnąć 250 metrów na sekundę (900 km/h)[8].
Na nocnym niebie jawi się jako ledwo widoczny gołym okiem obiekt o jasności 5-6 magnitudo[9][10].