1997 Asya mali krizi
Temmuz 1997'nin ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan ve Tayland'da başlayan bir domino etkisi ile tüm Asya'yı sarmış ekonomik kriz / From Wikipedia, the free encyclopedia
Doğu Asya Mali Krizi Temmuz 1997'nin ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan ve Tayland'da başlayan bir domino etkisi ile tüm Asya'yı sarmış ve Güneydoğu Asya krizi adını almış finans krizidir.[1] Asya Kaplanları olarak bilinen birçok Doğu Asya ülkesinin para birimleri, borsaları ve diğer kıymetleri ekonomik krizden etkilenmiştir. Yerel olarak IMF Krizi olarak da bilinir ama bu isim tartışmalıdır. Krizin varlığı ve sonuçları üzerinde görüş birliği olsa da nedenleri, kapsamı ve çözümleri tartışmalıdır. Uluslararası fon akımlarının yön değiştirmesine sebep olan ekonomik bir krizdir.
Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Nisan 2020) |
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Doğu Asya Mali Krizi hakkındaki tartışmaların bir kaynağı kriz tanımından kaynaklanmaktadır. Kriz, önceden bilinemeyen, etkisi öngörülemeyen ya da hangi noktaların kriz olarak adlandırılması gerektiğiyle karşı karşıya kalınmadan fark edilemeyen bir olaydır. Krizlerin etkisi kişiden kişiye, ülkeden ülkeye değişiklik gösterse de krizler kötü sonuçlar doğurur. Bazı durumlar ortamın krize daha açık bir hale gelmesine neden olabilir; küreselleşme, dış ticarette serbestleşme, büyük yeni pazarların oluşması, işsizlik, üretim, istihdam ve fiyat dalgalanmaları, enflasyon, vergi politikaları ekonomik krizlere neden olmaktadır. Ekonomik kriz ülkeleri doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkilemektedir. Böyle bir durumdan üçüncü ülkeler de olumsuz etkilenebilir. Doğu Asya mali krizinin gerçekleştiği ülkelerin krizleri atlatamamasının birçok sebebi vardır. Örneğin ekonomiyi doğru kullanamamak, kriz sırasında yanlış yollar izlemek, ekonomi içerisindeki orantısızlık ve daha birçok sebep krizin önünü açan mali sıkıntıları artırır.[2]
Endonezya, Güney Kore ve Tayland krizden en çok etkilenen ülkelerdir. Asya ülkelerinin ve bu ülkelere yatırım yapan, borç veren ülkeler ve şirketlerin hataları bu krizde önemli rol üstlenmiştir. Krizden en çok etkilenen ve krizin başladığı ülke olan Tayland sıkı ekonomik ilişkileri olduğu çevre ülkelerden çıkmaya çalışması tüm bölge ülkelere krizin dağılmasına sebebiyet vermiştir. Tayland'ın Asya krizini tetiklemesinin birkaç sebebi vardır. Tayland'ın para birimi bahttaki değer kaybı ve Tayland'daki siyasi kriz, ekonomik krizi çıkmasına neden olan iki büyük sorundur. Hong Kong, Malezya, Laos ve Filipinler de bu krizden oldukça etkilenmiştir. Çin, Tayvan, Singapur ve Vietnam ise görece az etkilenen ülkelerdendir. Japonya bu krizden fazla etkilenmemiştir ama kendi içinde uzun dönem sürecek olan mali zorluklarla karşı karşıyaydı.[3][4] Bütün bunlara rağmen tüm bu ülkelerin para birimleri dolara karşı oldukça fazla değer yitirdiler. Etkilenen tüm ülkeler arasında Güney Kore en fazla zarar gördü. Bazıları, Güney Kore'nin bu krizden çıkarak dünyanın en büyük 9. ekonomisi olmasını bir mucize olarak görür. Krizin daha iyi anlaşılabilmesi için kriz patlak vermeden önceki dönemde ülkelerin ekonomik yapıları incelenmelidir. Bu kriz dünya mal ve finans dengesini bozmuştur. 1997 yılına kadar Asya ülkeleri hiç beklenmedik, çok yüksek büyüme oranları kaydettiler. Asya ülkelerinin, her ne kadar farklı ülkeler olsalar da, ekonomilerinde kullandıkları faktörler çoğunlukla aynıdır. İhracat bu ülkelerin ekonomilerinin büyümesindeki kilit unsurdur. Ucuz iş gücü, nispeten eğitimli işçi, ihracat odaklı ekonomiler, uluslararası ticarette sınırları kaldırma ve özellikle Malezya’ya yabancı yatırımcıların ağır sanayi yatırımları yapması gibi tüm unsurlar bir araya geldiğinde Asya ülkelerine ‘ihracat santrali’ ülkeler adı verildi. 1990-1996 yılları arasındaki dönemde ihracat oranı Malezya’da yıllık yüzde 18, Tayland’da yüzde 16, Singapur’da yüzde 15, Hong Kong’da yüzde 14 ve Güney Kore’de yüzde 12 büyüme gerçekleştirdi.[5]
Kriz daha çok "Doğu Asya" krizi olarak bilinip adlandırılsa da etkileri tüm dünyada hissedildi ve küresel bir mali krize neden oldu. Bu etkiler Rusya ve Brezilya gibi ülkelerde hissedildi, yatırımcılar gelişen pazarlara güvenlerini yitirdi. Yatırımcı olarak Birleşik Devletler bu krizden bir miktar etkilendi.[6] 1997'de meydana gelen bu kriz birçok ülkeyi etkilemesinin yanı sıra Türkiye'yi de etkilemiştir. Sanayi üretimi ve ihracat azalıp işsizlik artmış, kapasite olarak talep ve büyüme daralmıştır.