Sirius
Büyük Köpek takımyıldızında yer alan ve gece gökyüzündeki en parlak yıldız / From Wikipedia, the free encyclopedia
Sirius ya da Akyıldız, Büyük Köpek Takımyıldızı’nda yer alan bahar ayında kuzey yarı küreden görülebilen gece gökyüzünün en parlak yıldızıdır. Türkçe’de Akyıldız ismiyle bilinen Sirius (α CMa / α Canis Majoris/ Büyük Köpek Takımyıldızı’nın alpha yıldızı), -1,47 olan görünür kadiri bakımından, görünür kadiri olarak kendine en yakın olan Canopus’a oranla iki kat daha parlaktır. Çıplak gözle tek yıldızmış gibi görünen Sirius, aslında tayf türlerine göre yapılan yıldız sınıflandırma sisteminde A1V sınıfında bulunan Sirius-A ile DA2 sınıfına giren ve Sirius-B olarak adlandırılan bir beyaz cüceden oluşan bir çift yıldızdır. Sirius bu parlak görünümünü aydınlatma gücünün yanı sıra Güneş Sistemi'ne yakınlığına borçludur. Güneş'e 2,6 parsek (8,47 ışık yılı) uzaklıkta oluşundan dolayı, Sirius sistemi uzaydaki yakın komşularımızdan biridir. Sirius kütlesi bakımından Güneş'in iki katıdır ve 1,42’lik bir mutlak kadir değerine sahiptir. Aydınlatma gücü Güneş'in 25 katı olmakla birlikte, Canopus veya Rigel gibi diğer parlak yıldızlarınkine oranla düşük kalır. Sirius sisteminin yaşı 200-300 milyon yıldır.[17] Sistem başlangıçta iki mavimsi yıldızdan oluşuyordu. Bu iki yıldızdan da kütlesi bakımından daha büyük olan Sirius-B zamanla yakıtını tüketerek, dış katmanlarını kaybetmeden önce kırmızı dev haline gelmiş ve yaklaşık 120 milyon yıl önce dış katmanlarını uzaya atarak bugünkü hali olan bir beyaz cüceyi oluşturmuştur.
Gözlem verisi Dönem J2000 Ekinoks J2000 | |
---|---|
Takımyıldız | Büyük Köpek |
Sağ açıklık (α) | 06sa 45d 08,91728s[1] A: 06sa 45d 08,91s[2] B: 06sa 45d 09,0s[3] |
Dik açıklık (δ) | −16° 42′ 58,0171″[1] A: −16° 42′ 58,02″[2] B: −16° 43′ 06″[3] |
Görünür büyüklük (V) | −1,46[4] A: −1,47[5] B: 8,44[5] |
Sınıflandırma | |
Evrimsel aşama | A: Ana kol B: Beyaz cüce |
Tayfsal sınıf | A0mA1 Va[6] |
U−B renk ölçeği | A: −0,05[4] B: −1,04[7] |
B−V renk ölçeği | A: +0,00[4] B: −0,03[7] |
Tayfsal sınıf | |
Astrometri | |
Dikey hız () | −5,50[8] km/s |
Özdevinim (μ) | RA: −546,01[1] mys/y Dec.: −1223,07[1] mys/y |
Iraklık açısı (π) | 379,21[1] mys |
Uzaklık | 8,60 ± 0,04[1] Iy (2,64 ± 0,01[1] pc) |
Mutlak büyüklük (V) | A: +1,42[9] B: +11,18[7] |
Özellikler | |
Kütle (m) | A: 2,063 ± 0,023[10] B: 1,018 ± 0,011[10] M☉ |
Yarıçap (r) | A: 1,711[11] B: 0,0084[12] R☉ |
Aydınlatma gücü | A: 25,4[11] B: 0,056[13] L⊙ |
Yüzey kütle çekimi (log g) | A: 4,33[14] B: 8,57[12] cgs |
Sıcaklık | A: 9.940[14] B: 25.000 ± 200[11] K |
Metallik [Fe/H] | A: 0,50[15] |
Dönüş hızı () | 16[16] km/s |
Yaş | A: 242 ± 5[10] B: 228+10 -8[10] milyon |
Yörünge | |
Birincil yıldız | α Canis Majoris A |
Yoldaş yıldız | α Canis Majoris B |
Yörünge süresi (P) | 50,1284 ± 0,0043[10] y |
Ana eksen (a) | 7,4957 ± 0,0025[10] |
Dışmerkezlik (e) | 0,59142 ± 0,00037[10] |
Yörünge eğikliği (i) | 136,336 ± 0,040[10]° |
Yükseliş düğüm boylamı (Ω) | 45,400 ± 0,071[10]° |
Enberi dönemi (T) | 1994,5715 ± 0,0058[10] |
Enberi açısı (ω) (ikincil) | 149,161 ± 0,075[10]° |
Katalog belirtmeleri | |
α Canis Majoris • 9 Canis Majoris • BD −16° 1591 • HR 2491 • HD 48915 • SAO 151881 • TYC 5949-2777-1 • HIP 32349 • FK5 257 • LHS 219 • GJ 244 | |
Sirius, aynı zamanda, yer aldığı takımyıldızda ön plana çıkmasından dolayı, geleneklerde köpek-yıldız olarak da adlandırılır. Bu yıldız pek çok mitolojik ve folklorik öykülere Güneş’ten bağımsız bir biçimde konu olabilmiştir. Sirius’un helyak doğuşu antik Mısır’da Nil Nehri’nin taşmalarını, antik Yunan’da “köpek günleri”nin (kavurucu sıcak günler) başlangıcını işaret ediyordu. Polinezyalılar için ise yıldız kışın habercisi ve Pasifik Okyanusu'nda navigasyonları için bir referans kaynağıydı.