Vega (yıldız)
Lir takımyıldızı'nda yer alan en parlak yıldız / From Wikipedia, the free encyclopedia
Vega, Çalgı takımyıldızındaki en parlak yıldızdır. Bayer belirtmesi α Lyrae olan Vega, Latin alfabesine göre Alpha Lyrae olarak yazılır ve Alpha Lyr veya α Lyr şeklinde kısaltılır. Güneş'ten sadece 25 ışık yılı (7,7 parsek) uzaklıkta yer alır ve Güneş'in yakınındaki en parlak yıldızlardan biridir. Arcturus'tan sonra gece gökyüzündeki en parlak beşinci yıldız ve kuzey göksel yarım küredeki en parlak ikinci yıldızdır.
Gözlem verisi Dönem J2000.0 Ekinoks J2000.0 | |
---|---|
Takımyıldız | Çalgı |
Sağ açıklık (α) | 18sa 36d 56,3364s[1] |
Dik açıklık (δ) | +38° 47′ 01,291″[1] |
Görünür büyüklük (V) | 0,026[2] (−0,02 – +0,07)[3] |
Sınıflandırma | |
Evrimsel aşama | Anakol |
Tayfsal sınıf | A0Va[4] |
U−B renk ölçeği | 0,00[5] |
B−V renk ölçeği | 0,00[5] |
Değişen yıldız tipi | DSCTC[3] |
Astrometri | |
Dikey hız () | −13,9±0,9[6] km/s |
Özdevinim (μ) | RA: 200,94[7] mys/y Dec.: 286,23[7] mys/y |
Iraklık açısı (π) | 130,23 ± 0,36[7] mys |
Uzaklık | 25,04 ± 0,07 Iy (7,68 ± 0,02 pc) |
Mutlak büyüklük (V) | 0,582[8] |
Özellikler | |
Kütle (m) | 2,135±0,074[9] M☉ |
Yarıçap (r) | 2,362–2,818[9] R☉ |
Aydınlatma gücü | 40,12±0,45[9] L⊙ |
Yüzey kütle çekimi (log g) | 4,1±0,1[10] cgs |
Sıcaklık | 9.602±180[11] (8.152–10.060)[9][not 1] K |
Metallik [Fe/H] | −0,5[11] |
Dönüş süresi | 16,5 sa[12] |
Dönüş hızı () | 20,48±0,11[9] km/s |
Yaş | 455±13[9] milyon |
Katalog belirtmeleri | |
Vega, gök bilimcilier tarafından yoğun bir şekilde araştırılmış ve tartışmalı olsa da "Güneş'ten sonra gökyüzündeki en önemli ikinci yıldız" olarak nitelendirilmiştir.[15] Yaklaşık olarak MÖ 12.000 civarında kuzey kutup yıldızıydı ve yükseliminin +86° 14′ olacağı 13.727 yılı civarında tekrar kuzey kutbu yıldızı olacaktır.[16] Vega, Güneş dışında görüntüsü ve tayfı fotoğraflanan ilk yıldızdı.[17][18] Iraklık açısı ölçümleri aracılığıyla mesafesi tahmin edilen ilk yıldızlardan biridir. Vega, fotometrik parlaklık ölçeğini kalibre etmek için referans olarak kullanılmış ve UBV fotometrik sistemi için sıfır noktasını tanımlamak amacıyla kullanılan yıldızlardan birisi olmuştur.
Vega, Güneş'in sadece onda biri yaşındadır, fakat kütlesi 2,1 kat daha fazla olduğundan beklenen ömrü de Güneş'in onda biri kadardır. Her iki yıldız da şu anda anakol ömürlerinin orta noktasına yaklaşmaktadır. Güneş ile karşılaştırıldığında helyumdan ağır elementlerin bolluğu daha düşüktür.[11] Aynı zamanda parlaklığı hafifçe değişiklikler gösteren bir değişen yıldızdır. Ekvatorda 236 km/s'lik büyük bir hızla döner. Bu durum, merkezkaç kuvveti nedeniyle ekvatorun dışa doğru şişmesine neden olur ve sonuç olarak yıldızın fotosferi boyunca kutuplarda maksimuma ulaşan bir sıcaklık değişimine yol açar. Dünya'dan bakıldığında Vega, bu kutuplardan birinin doğrultusundan gözlemlenir.[19]
Gözlemlenen aşırı kızılötesi radyasyon emisyonuna dayanarak, Vega'nın tozlu bir çöküntü çemberine sahip olduğu anlaşılıyor. Bu toz, Güneş Sistemi'ndeki Kuiper Kuşağı'na benzer şekilde, yörüngedeki enkaz diskinde bulunan cisimler arasındaki çarpışmaların sonucu oluşmuş olabilir.[20] Toz yayılımı nedeniyle kızılötesi fazlalığı gösteren yıldızlara Vega benzeri yıldızlar denir.[21] 2021 yılında Vega etrafında 2,43 günlük yörüngede dönen bir aşırı-sıcak Neptün adayı dikey hız yöntemiyle belirlenmiş ve ayrıca yaklaşık 200 günlük bir periyoda sahip Satürn kütleli bir cisme ait işaretler bulunmuştur.[22]