Aka-uka Sayyidlar
From Wikipedia, the free encyclopedia
Sayyid aka-uka atamasi 18-asr boshlarida Boburiylar imperiyasida qudratli boʻlgan Sayid Hasan Ali Xon va Sayid Husayn Ali Xonga ishora qiladi.
|
|
Ular islom payg'ambari Muhammad(s.a.v)ning qizi Fotima va Quraysh qabilasining Banu Hoshim qabilasidan bo'lgan kuyovi va amakivachchasi Ali orqali sayyidlar oilasiga yoki uning avlodlariga mansub ekanliklarini da'vo qilishgan.
Ularning da'vosi umuman qabul qilinmaydi, ular Panjobdan Muzaffarnagar tumanining sharqiy qismiga ko'chib kelgan oilalarning avlodlari ekani aytilgan.[1]
Sayyid aka-uka Aurangzeb vafotidan keyin Boburiylar saroyida katta taʼsirga ega boʻldi va 1707-yilda imperator Aurangzeb oʻlimidan soʻng yuzaga kelgan anarxiya davrida qirollikka aylandi[2] Ular 1710-yillarda o'z xohishlariga ko'ra Boburiy imperatorlarini taxtga qo'ydilar va taxtdan tushirdilar. Bahodirshoh I 1712-yilda vafot etdi, uning oʻrinbosari Jahondarshoh aka-uka Sayyidlar buyrugʻi bilan oʻldirildi.
1713-yilda Jahondarning jiyani Farruxsiyar (hukmronligi 1713–1719) aka-ukalarning yordami bilan imperator boʻldi. Uning hukmronligi davlat hokimiyatini monopoliyaga olgan va imperatorni siymoga aylantirgan birodarlar ustunligini belgiladi. Birodarlar til biriktirib, Nizom-ul-Mulkni Boburiylar mahkamasidan uzoqda joylashgan Dekan shahriga jo'natishdi va uning ta'sirini kamaytirishdi. 1719-yilda birodarlar Farruxsiyarni koʻr qilib, taxtdan tushirib, oʻldirishdi. Keyin ular 1719-yil fevralda uning birinchi amakivachchasi Rafi ud-Darajotni keyingi hukmdor bo'lishini belgiladilar. Iyun oyida Rafi ud-Darajot oʻpka kasalligidan vafot etgach, uning akasi Rafi ud-Daulani (Shoh Jahon II) hukmdor qilib qoʻydilar. 1719-yil sentabrida Rafi ud-Daulax ham oʻpka xastaligidan vafot etgach, Muhammadshoh (1719—1748-yillar hukmronligi) 1720-yilgacha oʻzining regentlari Sayyidlar bilan birga oʻn yetti yoshida taxtga oʻtirdi.
Muhammadshoh o'z hukmronligini qaytarib olish uchun Nizom-ul-Mulk Asaf Jah yordamida aka-ukalarni o'ldirishni tashkil qildi. Sayid Husayn Ali Xon 1720-yilda Fatehpur Sikrida oʻldirilgan, Sayid Hasan Ali Xon Barha esa 1722-yilda zaharlangan[3]