Aurelianus
From Wikipedia, the free encyclopedia
Lucius Domitius Aurelianus[1] (9 tháng 9 năm 214 hay 215 – tháng 9 hay tháng 10 năm 275), còn gọi là Aurelian, là Hoàng đế của Đế quốc La Mã, trị vì từ năm 270 đến năm 275. Thời trị vì, ông đánh bại quân Alamanni, đại phá quân Goth và Vandal, do vậy người đời tôn ông là Kẻ chinh phạt man tộc Goth.[2]
- Để biết về các nghĩa khác, xin xem Aurelianus (định hướng).
Aurelianus | |||||
---|---|---|---|---|---|
Hoàng đế La Mã | |||||
Hoàng đế thứ 44 của Đế quốc La Mã | |||||
Trị vì | Tháng 9 năm 270 – tháng 9 hoặc tháng 10 năm 275 | ||||
Tiền nhiệm | Quintillus | ||||
Kế nhiệm | Marcus Claudius Tacitus | ||||
Thông tin chung | |||||
Sinh | 9 tháng 9 năm 214 hay 215 Sirmium | ||||
Mất | tháng 9 hay tháng 10 năm 275 (60 tuổi) Caenophrurium, Thrace | ||||
Vợ |
| ||||
| |||||
Giai đoạn | Khủng hoảng thế kỷ thứ ba |
Aurelianus đánh bại nữ vương Zenobia xứ Palmyra và đồng minh của bà là Zaba, chinh phạt đế quốc Palmyra vào năm 273 và nhớ đó tái chiếm các tỉnh phía Đông của Đế quốc La Mã, cứu vãn Đế quốc La Mã khỏi tình trạng cát cứ. Được xem là một nhà chinh phạt, ông còn xem mình là vị Hoàng đế có công khôi phục lại phương Đông, qua lá thư chiêu hàng gửi Zenobia.[3] Năm 275, ông thu phục đế quốc Gaul ở phía Tây, thống nhất toàn bộ đế quốc La Mã.
Ông cho xây trường thành Aurelianus ở thủ đô Roma, và cắt đi tỉnh Dacia thuộc La Mã. Được xem là một vị Hoàng đế vĩ đại của La Mã,[3] những chiến thắng của ông đã chấm dứt giai đoạn khủng hoảng thế kỷ thứ ba của đế quốc. Sau khi khôi phục lãnh thổ đế quốc về thời hoàng kim, ông bị ám sát và Marcus Claudius Tacitus lên nối ngôi.[4] Tuy rằng Domitianus là vị Hoàng đế đầu tiên đề nghị chính thức được thừa nhận là dominus et deus (chủ nhân và thần linh), các tước hiệu này không được viết trên các văn kiện chính thức do đến thời kỳ Aurelianus.[5]