مدائن
مجموعهای از شهرها در اطراف رودِ دجله / From Wikipedia, the free encyclopedia
مدائن (به معنی شهرها) چنانچه تاریخنویسان اسلام یاد کردهاند، از هفت شهر به نامهای مشخص که در تلفظ آنها اختلاف وجود دارد، تشکیل میشدهاست. گویا پنج شهر آن در زمان یعقوبی (سده ۳ق) وجود داشته که از این قرار بوده: شهر کهنه یعنی تیسفون و یک میل در جنوب آن اسبانبر و مجاور آن رومیه، هر سه در جانب خاوری دجله و در جانب دیگر بهرسیر که ریشهٔ آن اردشیر است و یک فرسخ زیر آن ساباط که به گفتهٔ یاقوت حموی، ایرانیان آن را بلاسآباد مینامیدند.[1]
پیش از روی کار آمدن شاهنشاهان اشکانی، سلوکیان در طرف راست رود دجله شهری ساخته بودند که آن را سلوکیه نام نهاده بودند. در زمان نخستین پادشاهان اشکانی، وقتی باقیماندههای یادگارهای اسکندر مقدونی بهکلی از مرزهای ایران بیرون رانده شد، شهر سلوکیه به صورت نیمه ویرانهای بود. شاهنشاهان اشکانی در طرف چپ رودخانه دست به احداث ساختمانهای جدیدی زدند و تا اواخر دوران ساسانی ایجاد این ساختمانها در دوطرف رود دجله ادامه یافت. به طوری که وقتی اعراب بر ایران مستولی شدند در این مکان هفت شهر وجود داشت و به همین سبب آن را مداین یعنی مدینهها، شهرها، نام نهادند. چهل کیلومتر پایینتر از تیسفون خلفای عباسی شهر بغداد (بغ+داد یعنی خداداده؛ زیرا بغ به زبان فارسی به معنای خداست و در زبان روسی و بعضی زبانهای دیگر هند و اروپایی نیز همین مفهوم را دارد) را که قبلاً نیز به صورت آبادی کوچکی در آن مکان وجود داشت بنا نمودند و آن را بهعنوان دارالخلافه تعیین کردند. در سنتی که پس از سلطه اعراب بر ایران ادامه یافت، نام این شهر توسط اعراب به عنوان مترادفی برای پایتخت امپراتوری شکوهمند ساسانی یعنی تیسفون استفاده میشد.