Lhu igwe
Ihu igwe bụ nkezi ihu igwe na mpaghara enyere ogologo oge / From Wikipedia, the free encyclopedia
ihu igwe bụ usoro ihu igwe ogologo oge na mpaghara, nke a na-ahụkarị karịa afọ iri atọ .[1][2] N'ụzọ siri ike karị, ọ bụ nkezi na mgbanwe nke mgbanwe ihu igwe n'ime oge site na ọnwa ruo ọtụtụ nde afọ. Ụfọdụ n'ime mgbanwe ihu igwe ndị a na-atụkarị bụ okpomọkụ, iru mmiri, nrụgide ikuku, ifufe, na mmiri ozuzo. N'echiche sara mbara, ihu igwe bụ ọnọdụ nke ihe ndị mejupụtara usoro ihu igwe, gụnyere ikuku, hydrosphere, cryosphere, lithosphere na biosphere na mmekọrịta dị n'etiti ha.[1] Ọnọdụ ihu igwe nke ebe na-emetụta latitude, longitude, ala, ịdị elu, ojiji ala na mmiri dị nso na mmiri ha.[3]
Enwere ike ịhazi ihu igwe dabere na nkezi na mgbanwe dị iche iche, nke kachasị okpomọkụ na mmiri ozuzo. Atụmatụ nkewa a na-ejikarị eme ihe bụ nhazi ihu igwe Köppen. Usoro Thornthwaite, nke a na-eji kemgbe afọ 1948, na-etinye nke akpọrọ na bekee evapotranspiration yana ozi okpomọkụ na mmiri ozuzo ma jiri ya mee ihe na-amụ ụdị dị iche iche nke ihe ndị dị ndụ na otu mgbanwe ihu igwe si emetụta ya.[4] N'ikpeazụ, usoro Bergeron na Spatial Synoptic Classification na-elekwasị anya na mmalite nke ikuku nke na-akọwa ihu igwe nke mpaghara.
Paleoclimatology bụ ọmụmụ nke ihu igwe oge ochie. Ndị paleoclimatologists na-achọ ịkọwa ọdịiche ihu igwe maka akụkụ niile nke ụwa n'oge ọ bụla e nyere, malite n'oge e guzobere ụwa.[5] Ebe ọ bụ na ọ bụ ihe ole na ole a hụrụ ihu igwe tupu narị afọ nke iri na itoolu, a na-ekwu na paleoclimates sitere na mgbanwe ndị na-anọchite anya. Ha na-agụnye ihe akaebe na-abụghị nke ndụ dị ka ihe ndị a hụrụ n'ala ọdọ mmiri na ice core na ihe akaebe nke ndụ dị, dị ka mgbanaka osisi na coral. Ụdị ihu igwe bụ ụdị mgbakọ na mwepụ nke ihu igwe gara aga, ugbu a, na ọdịnihu. Mgbanwe ihu igwe nwere ike ime n'oge dị ogologo na nke dị mkpirikpi site na ihe dị iche iche. A na-atụle okpomọkụ na-adịbeghị anya na okpomọkụ ụwa, nke na-ebute nkesa. Dị ka ọmumatu, "mgbanwe atọ °C [ise°F] na okpomọkụ kwa afọ kwekọrọ na mgbanwe na isotherms ihe dị ka narị atọ ruo narị anọ km [otu narị na iri itoolu ruo narị abụọ na iri itoolu mi] na latitude (na mpaghara okpomọkụ) ma ọ bụ narị ise, m [otu nde na narị isii na ịdị elu. Ya mere, a na-atụ anya na ụdị dị iche iche ga-aga n'elu ma ọ bụ gaa n'ebe ndị dị na latitude na nzaghachi maka mpaghara ihu igwe na-agbanwe agbanwe.[6][7]