Одржлив транспорт
From Wikipedia, the free encyclopedia
Одржливиот транспорт се однесува на оние типови транспорт кои се одржливи во однос на нивните социјални и еколошки влијанија. Компонентите за оценување на одржливоста вклучуваат одредени возила што се користат за патен, воден или воздушен транспорт;се оценува изворот на енергија и се оценува инфраструктурата што се користи за сместување на транспортот ( патишта, железници, воздушни патишта, водни патишта, канали и терминали). Транспортните операции и логистиката, како и развојот ориентиран кон транзитот се исто така вклучени во евалуацијата.[1] Одржливоста на транспортот во голема мера се мери со ефективноста и ефикасноста на транспортниот систем, како и со влијанијата на системот врз животната средина и климата .[2] Транспортните системи имаат значителни влијанија врз животната средина, сочинуваат помеѓу 20% и 25% од светската потрошувачка на енергија и емисиите на јаглерод диоксид. Поголемиот дел од емисиите, речиси 97%, доаѓа од директно согорување на фосилни горива.[3] Околу 95% од горивото доаѓало од фосилни извори во 2019 година. Во Европската унија главниот извор на емисии на стакленички гасови е транспортот. Во 2019 година транспортот придонесол за околу 31% од глобалните емисии и 24% од емисиите во ЕУ. Дополнително, до пандемијата COVID-19, емисиите се зголемиле само во овој сектор. Емисиите на стакленички гасови од транспортот се зголемувале со побрзо темпо од кој било друг сектор што користи енергија. Патниот транспорт е исто така голем придонесувач за локалното загадување на воздухот и смогот .[4]
Одржливите транспортни системи даваат позитивен придонес за еколошката, социјалната и економската одржливост на заедниците на кои им служат. Транспортните системи постојат за да обезбедат социјални и економски врски, а луѓето брзо ги искористуваат можностите што ги нуди зголемената мобилност [5], при што сиромашните домаќинства имаат голема корист од опциите за транспорт со низок јаглерод .[6] Предностите од зголемената мобилност треба да се одмерат наспроти еколошките, социјалните и економските трошоци што ги носат транспортните системи. Краткорочната активност често промовира постепено подобрување на ефикасноста на горивото и контролата на емисиите на возилата, додека долгорочните цели вклучуваат мигрирање на транспортот од енергијата базирана на фосили кон други алтернативи, како што се обновливите извори на енергија и употребата на други обновливи извори . Целиот животен циклус на транспортните системи е предмет на мерење на одржливост и оптимизација.[7]
(UNEP) Програмата за животна средина на Обединетите нации проценила дека секоја година може да се избегнат 2.4 милиони предвремени смртни случаи од загадувањето на воздухот на отворено.[8] Особено опасни за здравјето се емисиите на црн јаглерод, компонента на честичките, која е многу позната причина за респираторни и канцерогени заболувања и значаен придонесувач за глобалните климатски промени. Врските помеѓу емисиите на стакленички гасови и честичките го прават транспортот со низок јаглерод сè поодржлива инвестиција на локално ниво - и со намалување на нивоата на емисии и на тој начин ублажување на климатските промени. Оттука, до подобрување на јавното здравје се доаѓа преку подобар квалитет на воздухот .
Во транспортот се вклучени и т.н. социјалните трошоци кои се однесуваат на сообраќајни несреќи, загадување на воздухот, физичка неактивност, одземено време од семејството додека патувате и ранливост на поскапувањата на горивото . Многу од овие негативни влијанија несразмерно паѓаат на оние социјални групи кои исто така имаат најмала веројатност да поседуваат и возат автомобили.[9] Сообраќајниот метеж наметнува економски трошоци со губење на времето на луѓето и со забавување на испораката на стоки и услуги. Традиционалното транспортно планирање има за цел да ја подобри мобилноста, особено за возилата, и можеби нема соодветно да ги земе предвид пошироките влијанија. Но, вистинската цел на транспортот е пристапот – до работа, образование, стоки и услуги, пријатели и семејство – и постојат докажани техники за подобрување на пристапот, истовремено намалувајќи ги влијанијата врз животната средина и друштвените мрежи и управување со сообраќајниот метеж.[10] Заедниците кои успешно ја подобруваат одржливоста на нивните транспортни мрежи го прават тоа како дел од пошироката програма за создавање поживописни, поодржливи градови за живеење.