Fenoplasty
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Fenoplasty – tworzywa sztuczne na bazie żywic fenolowo-formaldehydowych, które otrzymywane są w wyniku polikondensacji fenolu i formaldehydu[1]. Pierwsza metoda utwardzenia żywicy formaldehydowej dająca zastosowanie przemysłowe do wyrobu tworzyw sztucznych została opracowana w latach 1907–1908 przez Leo Hendrika Baekelanda. Wydarzenie to stało się jednocześnie narodzinami przemysłu syntetycznych tworzyw sztucznych, czyli tworzyw, do produkcji których używa się składników otrzymanych również na drodze syntetycznej, a nie pochodzenia naturalnego[2]. Pierwotnie tworzywa te były nazywane od nazwiska wynalazcy bakelitem, choć sam bakelit to tylko jedna z odmian tego typu tworzyw[3].
Zaletami, które wpływają na powszechne zastosowanie duroplastów są: sztywność, stabilność wymiarów, nierozpuszczalność, nietopliwość oraz dobre własności elektroizolacyjne. Wady natomiast to kruchość (zmniejszana przez zastosowanie napełniaczy) oraz niemożliwość powtórnego formowania[potrzebny przypis].
Fenoplasty otrzymywane są w procesie polikondensacji fenoli z aldehydami (głównie z formaldehydem). W zależności od stosunków molowych reagentów, środków modyfikujących, katalizatora kondensacji i temperatury reakcji otrzymuje się:
- niskocząsteczkowe, reaktywne żywice rozpuszczalne i topliwe (nowolaki, rezole), półprodukty stosowane do wyrobu tłoczyw fenolowych i do produkcji lakierów ochronnych[4][5],
- wielkocząsteczkowe żywice nierozpuszczalne i nietopliwe (rezity), końcowe produkty utwardzania żywic[6].
Żywicą pośrednią pomiędzy nowolakami i rezolami a rezitami są rezitole – polikondensaty częściowo usieciowane, topliwe i pęczniejące w rozpuszczalnikach. Przemianę rezolu w rezit przyspiesza temperatura i niski odczyn pH środowiska reakcji[5][6][7].
Fenoplasty wielkocząsteczkowe są tworzywami z grupy duroplastów, czyli żywic utwardzalnych, przechodzących nieodwracalnie ze stanu plastycznego w stan utwardzony w wyniku działania podwyższonej temperatury lub pod wpływem czynników chemicznych, bądź obu tych czynników naraz. Nowolaki zachowują się jak tworzywa termoplastyczne; w praktyce utwardza się je nieodwracalnie dopiero w ostatecznym stadium przetwarzania, poprzez dodanie utwardzaczy.
Fenoplasty charakteryzują się dobrymi własnościami mechanicznymi, dielektrycznymi i termicznymi. Fenoplasty wykorzystuje się do[potrzebny przypis]:
- produkcji bil bilardowych
- wyrobu galanterii, uchwytów narzędzi, form – w postaci żywic lanych
- produkcji części elektrotechnicznych, obudów aparatów telefonicznych, radiowych i fotograficznych – w postaci tłoczyw do prasowania na wyroby powszechnego użytku
- do produkcji okładzin ciernych hamulców i sprzęgieł – w postaci tłoczyw zawierających azbest i opiłki metalowe
- dodatków do lakierów, klejów, kitów, spoiw zwłaszcza do laminatów.
Laminaty fenolowo-formaldehydowe są wytwarzane w postaci płyt, kształtek i rur. Stosowane są przy produkcji części elektrotechnicznych i części maszyn (np. tuleje łożyskowe). Więcej na ten temat w haśle laminat[potrzebny przypis].