Filozofia krytyczna (pojęcie)
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Filozofia krytyczna – rozległy projekt badawczo-filozoficzny podjęty przez Immanuela Kanta w tzw. okresie krytycznym rozwoju jego filozofii teoretycznej, a zrealizowany przede wszystkim w trzech pismach krytycznych – Krytyce czystego rozumu, Krytyce praktycznego rozumu i Krytyce władzy sądzenia, mający na celu krytyczną analizę władzy poznania. Sam termin „filozofia krytyczna”, podobnie jak terminy „krytycyzm”, „transcendentalizm”, „idealizm transcendentalny”, „idealizm krytyczny” czy „filozofia transcendentalna”, stał się także określeniem filozofii Immanuela Kanta i jego kontynuatorów – kantystów (w tym zwłaszcza idealistów klasycznych, szczególnie zaś Fichtego) – jako nurtu filozoficznego, czy też jako przedsięwzięcia kontynuującego kantowskie. Sam Kant posługiwał się przy tym jednak przeważnie określeniami „filozofia krytyczna” i „idealizm transcendentalny”, rzadziej „idealizm krytyczny”. Filozofia krytyczna stanowić ma wypełnienie przez Kanta jego rozumienia Oświecenia jako epoki krytyki[1]. Krytyka ta ma mieć charakter wszechobejmujący i dokonać ma się za pomocą rozumu: „testowi rozumu” poddane mają być także sfery uważane dotąd nieraz za nieobejmowalne nimi, religia i sfera polityczno-prawna. Przede wszystkim zaś, co stanowi o specyfice projektu filozofii krytycznej, krytyce takiej poddany zostać ma ten sam czysty rozum, za pomocą którego krytykę tę się przeprowadza. Rozum ma więc uzyskać samowiedzę[2]: w tym podstawowym zadaniu filozofii krytycznej obecny jest już zarysowo rozwój idealizmu transcendentalnego, gdzie Rozum pełni funkcje analogiczne do Ducha w filozofii Hegla.