Gwara
mowa ludności wiejskiej, odmienna od języka standardowego; również: jednostka dialektologiczna podrzędna w stosunku do dialektu / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Gwara?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Gwara – termin określający odmiany języka odrębne od odmiany ogólnej. Określenie to jest przede wszystkim odnoszone do terytorialnych, lokalnych odmian języka[1], odróżniających się lingwistycznie od form sąsiadujących (mowy sąsiednich okolic) i od standardu (języka ogólnego)[2][3][4], pokrywającego znacznie szerszy obszar geograficzny. Tak pojmowane odrębności gwarowe widoczne są zarówno w zakresie słownictwa, jak i szeroko pojmowanego systemu gramatyki[2].
Ten artykuł dotyczy pojęcia z dziedziny dialektologii. Zobacz też: inne znaczenia słowa „gwara”. |
Gwary wykazują rozmaite różnice względem języka ogólnego – w przypadku języka polskiego są to m.in. odrębności fleksyjne (charakterystyczne formy odmiany, np. chłopakewi, zróbta), fonetyczne (np. zaba, ido) czy leksykalne (liczne słownictwo obce innym odmianom języka). W systemach gwarowych utrzymują się dawne cechy i elementy języka, nieobecne w jego współczesnej standardowej odmianie, dzięki czemu gwary ludowe mogą stanowić skarbnicę wiedzy na temat procesów językowych. Polskie gwary współistnieją z polszczyzną ogólną, która jest stosowana w szerszym spektrum domen komunikacyjnych[5].
Oznaczenie „gwara” jest z reguły utożsamiane z zapożyczonym[6] terminem „dialekt”[7][8], choć w polskiej praktyce terminologicznej często rozróżnia się te dwa terminy, mianem gwary określając mowę ludności ze stosunkowo niewielkiego obszaru, termin „dialekt” zaś rezerwując dla zespołów kilku lub kilkunastu gwar[2]. W polskiej tradycji dialektologicznej jednostkę tę ujmuje się zatem jako podrzędną w stosunku do dialektu[3][9], traktując ją jako synonim terminów „poddialekt”[10] i „subdialekt”[11]. Termin „gwara” bywa ponadto odnoszony do odrębności językowych o podłożu ściśle socjalnym (nie zaś geograficznym), obecnych na płaszczyźnie leksyki[2].
Termin „gwara” bywa odbierany jako nacechowany pejoratywnie, choć na gruncie dialektologii ma on charakter neutralny i nie implikuje negatywnego wartościowania[12]. Polskie językoznawstwo prawie do końca XX w. wyraźnie rozgraniczało pojęcia gwary i dialektu[13].
Granice gwar, podobnie jak granice dialektów, nakreślane są w badaniach językoznawczych poprzez zestawianie językowych cech dystynktywnych (odróżniających) na określonych terytoriach i niejednokrotnie mają charakter umowny.