Historia Polski
całość / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Historia Polski?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Seria artykułów szczegółowych poświęconych historii Polski podzielona została na dwie części: hasła chronologiczne i monografie. Pierwsze podejmują kwestie historii politycznej Polski, w tym przede wszystkim polityki zewnętrznej i ważnych przemian wewnętrznych w kolejnych przedziałach czasowych. Monografie opisują natomiast poszczególne formy państwa polskiego od Polski pierwszych Piastów po III Rzeczpospolitą — jego społeczeństwo, władzę, ustrój, gospodarkę, wojskowość itd.
Historia Polski – obejmuje dzieje państwa i narodu polskiego od X do XXI wieku.
Dzieje Polski rozpoczynają się wraz z panowaniem pierwszego historycznego władcy Mieszka I, który w 966 roku przyjął chrzest. Jego syn Bolesław Chrobry w 1025 roku został koronowany na pierwszego króla Polski. Do 1138 roku Polska jako monarchia patrymonialna rządzona była przez władców z dynastii Piastów, którzy nie licząc wydzielanych juniorom dzielnic i przejściowych okresów podziału, zachowywali zwierzchność nad całym jej terytorium.
W efekcie tzw. ustawy sukcesyjnej księcia Bolesława Krzywoustego ziemie polskie uległy na 150 lat pogłębiającemu się rozbiciu dzielnicowemu. Próby ponownego zjednoczenia zaczęto podejmować pod koniec XIII w., a ostatecznie zostały one uwieńczone koronacją Władysława Łokietka w 1320 roku. Dynastia Piastów wygasła po śmierci jego syna, Kazimierza Wielkiego w 1370, który nie pozostawił legalnego następcy. Rządy w Polsce przejęli Andegawenowie (Ludwik Węgierski i Jadwiga), a następnie — poprzez ślub Jadwigi z wielkim księciem litewskim Jagiełłą — królowie z dynastii Jagiellonów.
W 1569 Korona Królestwa Polskiego weszła w stały związek z Wielkim Księstwem Litewskim. Na mocy unii zawartej w Lublinie powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, którą od 1573 rządzili władcy powoływani drogą wolnej elekcji. Państwo to było jednym z największych terytorialnie organizmów politycznych Europy. Po pokoju z Rosją zawartym w Polanowie w 1634 osiągnęło powierzchnię 990 tys. km². W tym okresie w Rzeczypospolitej wykształcił się swoisty system polityczny, oparty na dominacji liczniejszej niż w innych krajach europejskich szlachty i systemie rządów parlamentarnych. Złoty wiek państwa przypadł na okres rządów ostatnich Jagiellonów. Ostatecznie zakończył się on wraz z wojnami połowy XVII wieku.
W kolejnym stuleciu pogrążona w anarchii Rzeczpospolita zaczęła popadać w silną zależność od Rosji, a następnie zniknęła z mapy Europy w rezultacie trzech rozbiorów dokonanych przez Imperium Rosyjskie, Królestwo Prus oraz Cesarstwo Austrii w latach: 1772, 1793 i 1795[1][2][3][4]. Samodzielne państwo polskie nie istniało aż do XX wieku, choć okresowo pojawiały się jego szczątkowe formy, takie jak Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie czy Wielkie Księstwo Poznańskie. Pełne odrodzenie Polski nastąpiło dopiero po I wojnie światowej, kiedy w sytuacji upadku mocarstw rozbiorowych powstała II Rzeczpospolita. Istniała ona do 1939, czyli do początku II wojny światowej. We wrześniu 1939 ziemie polskie zajęte zostały przez III Rzeszę i ZSRR. Dopiero od 1944 rozpoczęło się ich stopniowe przejmowanie przez oddziały sowieckie i utworzonego u ich boku Ludowego Wojska Polskiego.
Po zakończeniu wojny Polska znalazła się za tzw. żelazną kurtyną, a władzę w niej przejęli komuniści. W 1952 państwo przemianowano na Polską Rzeczpospolitą Ludową. Do 1989 panował w niej system partyjny, w którym przewodnią rolę pełniła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Oprócz niej występowały jeszcze ugrupowania satelickie — ZSL i SD. Upadła ona ostatecznie w efekcie procesu określanego mianem Jesieni Narodów. Wybory parlamentarne w 1989 zapoczątkowały procesy demokratyzacji i reform gospodarczych, które umożliwiły III Rzeczypospolitej wstąpienie do NATO (1999), a następnie do Unii Europejskiej (2004).