Metafosforany
sól lub ester dowolnego kwasu metafosforowego / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Metafosforany – sole lub estry kwasu metafosforowego.
Nieorganiczne sole kwasu metafosforowego występują w postaci pierścieniowych trimerów, tetramerów lub heksamerów, np. trimetafosforan sodu Na
3(PO
3)
3, tetrametafosforan sodu Na
4(PO
3)
4 lub heksametafosforan sodu Na
6(PO
3)
6.
Organiczne metafosforany z grupy estrów występujące w postaci monomerycznej są niezwykle reaktywne[1][2]. Stabilizują się przez utworzenie cyklicznych trimerów, trimetafosforanów. Trimetafosforany trialkilowe są związkami przejściowymi w reakcjach fosforylacji[3], natomiast 5′-trimetafosforany nukleozydów ulegają hydrolizie do trifosforanów, np. ATP[4].
Monomeryczny anion metafosforanowy [PO
3]−
uważany był za reaktywny produkt przejściowy w wielu reakcjach z udziałem fosforanów nieorganicznych i organicznych[5][6], jednakże najnowsze badania sugerują, iż czas jego życia w roztworach wodnych jest zbyt krótki, aby mógł on odegrać znaczącą rolę w mechanizmach reakcji fosforylacji/defosforylacji. Obecnie wskazuje się, że stanowi on graniczną, lecz nigdy nie osiąganą przez układ formę pięciokoordynacyjnego kompleksu aktywnego w kontinuum mechanistycznym reakcji substytucji nukleofilowej typu SN2, dla których silna asocjacja nukleofilu poprzedzona jest silną dysocjacją wiązań atomu fosforu z grupą opuszczającą[7][8][9].