Pierwsza sztuka romańska
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Pierwsza sztuka romańska (fr. premier art roman) – termin używany wobec sztuki, stojącej na pograniczu przedromańskiej i romańskiej[1], rozwijającej się na rozległym obszarze wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego i rozprzestrzeniającej się na północ.
Objęła ona zasięgiem północne Włochy (Lombardię i Toskanię) w VIII wieku, a w dalszej kolejności, zwłaszcza pod koniec X i w pierwszej połowie XI wieku[2] Dalmację, hiszpańską Katalonię, tereny wzdłuż dolin Rodanu i Renu (Francję, zwłaszcza Prowansję i Sabaudię, zachodnie Niemcy – Alzację, Nadrenię) aż po Niderlandy.
Był to okres prób. Wykształcił się wówczas zespół cech materiałowych, technicznych, konstrukcyjnych i stylowych, z których czerpała sztuka romańska[3]. Wznoszono zazwyczaj niewielkich rozmiarów budowle z kamienia łupanego i podłużnych ciosów. Stosowano artykulację ścian zewnętrznych (lizeny, fryzy arkadkowe, arkadki lombardzkie, nisze), a wnętrza dekorowano malarsko. W niektórych regionach stosowano sklepienia kolebkowe. W większych budowlach nawiązywano do wczesnochrześcijańskich trójnawowych bazylik, nie zawsze jednak stosując transept[4].
W tym samym okresie, gdy kształtowała się pierwsza sztuka romańska, w Świętym Cesarstwie Rzymskim panowała sztuka ottońska.
Powstaniem pierwszej sztuki romańskiej i usystematyzowaniem jej cech zajął się w szczególny sposób w okresie po I wojnie światowej hiszpański architekt Josep Puig i Cadafalch (1867-1956).