Rasa człowieka
system klasyfikacji odmian człowieka / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Rasa człowieka?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Rasa człowieka – system klasyfikacji ludzi na duże i odrębne populacje lub grupy ze względu na dziedziczne cechy zewnętrzne (fenotyp), pochodzenie geograficzne, kulturę, historię, język, etniczność i status społeczny. Na początku XX wieku termin ten był często stosowany w znaczeniu taksonomicznym, w celu podkreślenia genetycznego zróżnicowania ludzkich populacji określonych przez fenotyp[1].
Termin „rasa” wzbudza kontrowersje związane z brakiem porozumienia, czy dotyczy on stosowanej w klasyfikacji biologicznej naturalnej jednostki, czy też jest konstruktem społecznym. Określenie to nadal funkcjonuje w swoim ścisłym, terminologicznym znaczeniu. W antropologii pojęcie rasa zostało sformalizowane i jest stosowane w odniesieniu do ludzi zgodnie z ogólną praktyką zoologiczną. W formalnej taksonomii rasa, rozumiana jako podgatunek jest stosowana do opisu mikroewolucji. Jednak w potocznym użyciu wyraz „rasa” może określać grupę religijną, kulturową, społeczną, narodową, etniczną, językową, genetyczną, geograficzną lub anatomiczną, co stanowi potencjalne źródło nieporozumień[2].
Słowo „rasa” pochodzi z języka arabskiego (ras „głowa, początek, pochodzenie”). Określenie zostało użyte po raz pierwszy w roku 1606 przez Fanta, a użyte do klasyfikacji form ludzkich przez F. Berniera w roku 1684. Termin był stosowany w kolejnych wiekach przez wielu przyrodników. W XX wieku powstały liczne definicje rasy człowieka. Trzy główne koncepcje to koncepcja typologiczna, populacyjna i koncepcja klin[3].
Biolodzy stosują termin „rasa” w opisie grup o wspólnym pochodzeniu, jednak słowo używane jest często w naiwny i uproszczony sposób[2]. Społeczne postrzeganie i grupowanie ras zmieniają się z upływem czasu. W przeszłości rasy ludzkie wyróżniano na podstawie kryteriów morfologicznych. Powstało wiele klasyfikacji rasowych wyróżniających od 2 do 63 ras. Wraz z rozwojem wiedzy o zróżnicowaniu gatunku ludzkiego pierwotne klasyfikacje zostały uznane za konstrukt społeczny, w znacznym stopniu wynikający z uprzedzeń bez potwierdzenia w badaniach naukowych. Od połowy XX wieku koncepcje podziałów rasowych są krytykowane. Wraz z rozwojem genetyki opis zmienności gatunku ludzkiego koncentruje się na zmienności genetycznej[4]. Po zakończeniu Human Genome Project naukowcy pozostali podzieleni, czy klasyfikacja rasowa pozwoli właściwie uporządkować pozyskane dane genetyczne, czy też należy stosować inną terminologię. Współczesna wiedza nie pozwala na stosowanie jakiejkolwiek hierarchii grup ludzi, a tym samym nie może być wykorzystana do wspierania ideologii rasistowskich[5]. Postrzeganie ras często opiera się na popularnej taksonomii (folk taxonomy), która definiuje główne typy na podstawie spostrzeganych cech zewnętrznych. Część naukowców zaleca rezygnację ze stosowania pojęcia rasa[6].
Związek pojęcia rasa z ideologiami i teoriami (np. antysemityzm lub eugenika) powstałymi na bazie XIX-wiecznej antropologii i fizjologii sprawił, że od drugiej połowy XX wieku samo używanie pojęcia rasa stało się problematyczne. Mimo ciągłego używania, pojęcie to jest coraz częściej zastępowane innymi słowami, które są obciążone mniejszym ładunkiem emocjonalnym, np. populacja, ludność, grupa etniczna albo wspólnota, w zależności od kontekstu[7].
Średnia genetyczna odległość Fst między populacjami ludzkimi wynosi około 0,125. Lewontin twierdził, że jest to mała różnica rasowa.[8] Harpending z kolei argumentował, że taka odległość implikuje pokrewieństwo między osobnikami tej samej populacji równoważne pokrewieństwu między półrodzeństwem w populacji, która losowo się krzyżuje, i że osoba z określonej populacji jest genetycznie bliższa niespokrewnionemu osobnikowi tej samej populacji niż półrodzeństwu mieszanego rasowo.[9]